โรคลีเจินแนรส์ (Legionnaires' disease)

โรคลีเจินแนรส์เป็นโรคปอดบวมชนิดหนึ่งที่มีลักษณะพิเศษ 2 อย่าง คือ

1. มักแสดงความผิดปกติของระบบอื่นร่วมกับอาการทางปอด
2. แม้จะเกิดจากเชื้อแบคทีเรีย แต่การย้อมเสมหะโดยวิธี Gram stain โดยทั่วไปมักมองไม่เห็นเชื้อ เพราะเชื้อมีขนาดเล็ก และติดสีจางมาก ต้องย้อมโดยวิธีพิเศษ เช่นเดียวกับการเพาะเชื้อ ต้องใช้อาหารเลี้ยงเชื้อชนิดพิเศษ

โรคลีเจินแนรส์มีสาเหตุมาจากเชื้อแบคทีเรียกรัมลบที่ชื่อ Legionnella pneumophila พบได้ประปราย เชื้อปกติจะอยู่ในน้ำ ติดต่อโดยทางการหายใจ เชื่อกันว่าผู้ป่วยติดเชื้อจากการสูดหายใจเอาอากาศจากเครื่องทำความเย็นหรือเครื่องพ่นละอองน้ำที่มีเชื้อลีเจินแนรส์ปนเปื้อนอยู่

อาการของโรค

ระยะฟักตัวของโรคประมาณ 2-10 วัน อาการเริ่มจากอ่อนเพลีย ปวดเมื่อยตามตัว ปวดศีรษะ อยู่ 1-2 วันจึงเริ่มมีไข้สูง หนาวสั่น ไอแห้ง ๆ หรือมีเสมหะใส เจ็บหน้าอกขณะหายใจ อาการทางระบบอื่นที่พบได้บ่อยคือ ระบบทางเดินอาหาร ผู้ป่วยอาจมีคลื่นไส้อาเจียน ปวดท้อง ท้องเดิน หรือถ่ายอุจจาระเป็นเลือด ระบบประสาท ผู้ป่วยอาจมีกล้ามเนื้ออ่อนแรง เดินเซ สับสน เพ้อ หรือซึมจนหมดสติ ระบบไต มีไตวายเฉียบพลัน

โรคปอดอักเสบจากเชื้อลีเจินแนรส์จะมีอาการลุกลามอย่างรวดเร็วในระยะ 4-6 วันแรกของโรค ในรายที่อาการรุนแรงผู้ป่วยจะหอบมาก เขียว การหายใจล้มเหลว กอรปกับการตรวจหาเชื้อทำได้ยาก ทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิตในสัปดาห์แรกได้สูงถึงร้อยละ 15

การวินิจฉัยโรค

การวินิจฉัยโรคลีเจินแนรส์อย่างแน่ชัดมักใช้เวลา การย้อมเชื้อต้องใช้วิธี dieterle silver impregnation stain ถึงจะเห็นเชื้อได้ง่าย การเพาะเชื้อต้องใช้อาหารวุ้น buffered CYE ที่ผสม cysteine เชื้อลีเจินแนรส์โตช้า ต้องใช้เวลา 3-5 วันจึงจะเห็นโคโลนีขึ้น ผิดกับการเพาะแบคทีเรียจากเสมหะทั่วไปที่รายงานผลได้ใน 3 วัน

ผู้ป่วยโรคปอดบวมเฉียบพลันที่อาการทรุดลงเร็ว ย้อมเสมหะไม่พบเชื้อ และมีอาการทางระบบประสาทด้วยต้องคิดถึงโรคลีเจินแนรส์ไว้ การตรวจทางซีโรโลยี่ (IFA และ ELISA) จะช่วยสนับสนุนความเป็นไปได้ในขั้นต้น ซึ่งได้ผลเร็วและราคาถูกกว่าการตรวจโดยวิธี PCR ในรายที่อาการหนักควรให้ยาที่คลุมเชื้อลีเจินแนรส์ไปก่อน ไม่ต้องรอผลทางห้องปฏิบัติการ

การรักษา

เชื้อลีเจินแนรส์ตอบสนองดีต่อยาปฏิชีวนะกลุ่ม Fluoroquinolones, Azithromycin, Erythromycin, และ Doxycycline ในผู้ป่วยที่อาการหนักควรได้รับยากลุ่ม Fluoroquinolones ฉีดในช่วงแรก อาการจะดีขึ้นอย่างรวดเร็วภายใน 3-5 วัน แต่ต้องเปลี่ยนเป็นยารับประทานต่อไปอีก 10-14 วัน ในผู้ป่วยที่ภูมิต้านทานต่ำแนะนำให้ทานจนครบ 21 วันด้วยซ้ำ

การป้องกัน

ในพื้นที่ที่มีการใช้เครื่องปรับอากาศตลอดเวลา ควรบำรุงรักษาความสะอาดของเครื่องปรับอากาศอยู่เสมอ และน้ำที่ใช้ในเครื่องพ่นละอองน้ำควรเป็นน้ำกลั่นหรือน้ำที่ผ่านแสง UV แล้ว เพราะสามารถฆ่าเชื้อลีเจินแนรส์ได้ ไม่ควรใช้น้ำประปาในเครื่องทำความเย็นหรือเครื่องพ่นละอองน้ำทุกชนิด