ยารักษาโรคปรสิต (Antiparasitics)

โรคปรสิตได้แก่โรคที่เกิดจากเชื้อโปรโตซัว (เช่น มาลาเรีย บิดมีตัว), หนอนพยาธิ (เช่น พยาธิปากขอ พยาธิตัวตืด พยาธิใบไม้ในตับ), ตัวหิด ตัวเหาและโลน โรคเหล่านี้จัดเป็นโรคท้องถิ่นของประเทศในเขตร้อน แพร่กระจายได้ไม่ไกล เพราะเชื้อเหล่านี้มีวงจรชีวิตช่วงหนึ่งอยู่ในตัวของสัตว์น้ำและแมลงในเขตร้อน คนเป็นเพียงโฮสต์โดยบังเอิญเท่านั้น บางโรคของประเทศเขตร้อนอื่นก็ยังไม่เคยพบในประเทศไทย

ยารักษาโรคปรสิตมีการพัฒนาน้อยที่สุดในบรรดายาต้านจุลชีพทั้งหมด เนื่องด้วยการสาธารณสุขมูลฐานที่ดีขึ้นของทุก ๆ ประเทศในโลก โรคเหล่านี้จึงพบน้อยลงไปเรื่อย ๆ นอกจากโรคมาลาเรียที่มีปัญหาเชื้อดื้อยาแล้ว โรคปรสิตโดยทั่วไปเป็นโรคที่รักษาได้ง่าย ยารักษาโรคปรสิตส่วนใหญ่จึงเป็นยาที่ผลิตขึ้นมาในสมัยการแพทย์ยุคแรก ๆ หลายตัวยังไม่ทราบกลไกการออกฤทธิ์ทั้งหมด นอกจากนั้นแพทย์ในแต่ละท้องถิ่นก็ยังนิยมใช้ยาไม่เหมือนกันแม้จะรักษาโรคเดียวกัน เพราะเคยใช้ยาตัวใดได้ผลดีก็มักจะใช้ต่อ ๆ กันมา

ยารักษาโรคปรสิตอาจแบ่งเป็นกลุ่มตามโรคได้ดังนี้

โรคติดเชื้อโปรโตซัว

1. ยารักษาโรคมาลาเรีย
• กลุ่ม Quinolines: Chloroquine, Quinine/Quinidine, Mefloquine, Primaquine
• กลุ่ม Antifolates: Sulfadoxine-pyrimethamine, Atovaquone-proguanil
• กลุ่มยาปฏิชีวนะ: Doxycycline, Clindamycin
• กลุ่ม Amino alcohol: Halofantrine, Lumefantrine
• กลุ่ม Artemisinins: Artemether, Artesunate, Dihydroartemisinin
2. ยารักษาโรคบิดมีตัว (บิดอะมีบา)
• Tissue amebicides: Chloroquine, Dehydroemetine, Emetine
• Luminal amebicides: Diloxanide furoate, Iodoquinol, Paramomycin
• Mixed amebicides: Metronidazole, Tinidazole
3. ยารักษาโรคไกอาร์ดิเอสิส
• กลุ่ม Nitroimidazoles: Metronidazole, Tinidazole, Ornidazole
• กลุ่ม Acridine dyes: Quinacrine (ในสหรัฐ) หรือ Mepacrine (ในอังกฤษ)
• กลุ่ม Thiazolides: Nitazoxanide
4. ยารักษาโรคทริโฆโมนิเอสิส
5. ยารักษาโรคท็อกโซพลาสโมสิส

โรคติดเชื้อหนอนพยาธิ

1. ยารักษาโรคพยาธิตัวกลม
• กลุ่ม Benzimidazoles: Mebendazole, Albendazole, Cambendazole, Triclabendazole
• Pyrantel pamoate
• กลุ่ม Macrocyclic lactones: Ivermectin
2. ยารักษาโรคพยาธิตัวตืด
• Praziquantel
• Albendazole
3. ยารักษาโรคพยาธิใบไม้
• Albendazole
• Niclosamide
• Diethylcarbamazine

โรคติดเชื้อแมลงต่าง ๆ

1. ยารักษาโรคหิด
• Benzene hexachloride
• Benzyl benzoate
• Permethrin
• Sulfur in petrolatum
• Crotamiton
• Lindane
2. ยารักษาเหาและโลน
• Benzene hexachloride
• Benzyl benzoate
• Permethrin
• Malathion
• Lindane