วัคซีนโควิด-19 (COVID-19 Vaccine)

โรคโควิด-19 เกิดจากเชื้อโคโรนาไวรัสสายพันธุ์ SARS-CoV-2 ซึ่งเป็นไวรัสชนิด RNA สายเดี่ยวแบบมีเปลือกหุ้ม (positive-sense single-stranded RNA virus) ขนาดประมาณ 80-120 นาโนเมตร มีโปรตีนหนาม (Spike glycoprotein) บนผิวที่ดูคล้ายมงกุฎ จึงได้รับชื่อว่า "Corona" ซึ่งแปลว่า "มงกุฎ" ในภาษาลาติน โดยนักไวรัสวิทยาชาวอังกฤษ David Tyrrell เป็นผู้ตั้งชื่อหลังตรวจพบไวรัสนี้จากกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนในปี ค.ศ. 1965

โคโรนาไวรัสที่ก่อโรคในมนุษย์มี 2 กลุ่มหลัก ได้แก่

  • กลุ่มอัลฟา: เช่น 229E, NL63 – มนุษย์มีภูมิคุ้มกันอยู่แล้ว อาการจึงไม่รุนแรง
  • กลุ่มเบตา: เช่น OC43, HKU1 – มีการกลายพันธุ์และก่อโรคได้รุนแรงขึ้น ได้แก่:
    • SARS-CoV – ก่อโรคซารส์ ปี ค.ศ. 2003
    • MERS-CoV – ก่อโรคเมอร์ส ปี ค.ศ. 2012
    • SARS-CoV-2 – ก่อโรคโควิด-19 ตั้งแต่ปลายปี ค.ศ. 2019

📖   ประวัติการพัฒนาวัคซีน

วัคซีนป้องกันโรคโควิด-19 พัฒนาต่อเนื่องมาจากเทคโนโลยีวัคซีนสำหรับโรคซารส์และเมอร์ส โดยหลังจากนักวิทยาศาสตร์สามารถถอดรหัสพันธุกรรมของ SARS-CoV-2 ได้ในต้นปี ค.ศ. 2020 ทำให้การพัฒนาวัคซีนก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว แบ่งกลุ่มวัคซีนออกเป็น 5 ประเภทหลัก ได้แก่:

  1. Whole Virus Vaccines: ใช้ไวรัสทั้งตัวเพื่อกระตุ้นภูมิคุ้มกัน
    • Inactivated: เช่น Sinovac, Sinopharm
    • Live attenuated: อยู่ระหว่างการวิจัย เช่น วัคซีนพ่นจมูก
  2. Viral Vector Vaccines: ใช้ไวรัสชนิดอื่นเป็นพาหะนำยีนของ SARS-CoV-2 เข้าเซลล์มนุษย์
    • Non-replicating: เช่น AstraZeneca, Johnson & Johnson
    • Replicating: ยังอยู่ในการพัฒนา
  3. Nanoparticle / Virus-like Particle Vaccines: ใช้อนุภาคจำลองไวรัส เช่น Novavax
  4. Gene-based Vaccines: ใช้ยีนของเชื้อกระตุ้นให้เซลล์มนุษย์สร้าง spike protein
    • mRNA: เช่น Pfizer, Moderna
    • DNA: เช่น ZyCoV-D (อยู่ระหว่างการทดลอง)
  5. Subunit Vaccines: ใช้โปรตีนส่วนหนึ่งของไวรัส เช่น S, M, N protein เช่น Abdala, EpiVacCorona


🏥   การใช้ในประเทศไทย

ประเทศไทยใช้วัคซีนที่ผ่านการรับรองจากองค์การอนามัยโลก ได้แก่:

  1. Sinovac: วัคซีนเชื้อตายแบบ whole-virus ใช้ฉีดเข้ากล้าม 2 เข็มห่างกัน 3-4 สัปดาห์ กระตุ้น IgG ได้สูง โดยเฉพาะในผู้ที่อายุน้อยกว่า 60 ปี
  2. AstraZeneca: วัคซีนไวรัสเวกเตอร์ชนิดไม่แบ่งตัว พัฒนาโดย Oxford ใช้ฉีดเข้ากล้าม 2 เข็มห่างกัน 12 สัปดาห์ กระตุ้นภูมิคุ้มกันได้สูง เหมาะกับผู้สูงอายุและผู้มีโรคประจำตัว
  3. Sinopharm: วัคซีนเชื้อตายที่มี adjuvant เพื่อเสริมภูมิ จากข้อมูลการทดลอง phase III ป้องกันอาการรุนแรงได้ 100%
  4. Johnson & Johnson: ใช้เพียง 1 เข็ม สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ดี แต่มีความเสี่ยงต่ออาการหลอดเลือดอุดตัน (พบได้น้อยมาก)
  5. Pfizer-BioNTech: วัคซีน mRNA ใช้ขนาด 30 µg ฉีดเข้ากล้าม 2 เข็ม ห่างกัน 3 สัปดาห์ ศึกษาและใช้งานได้ในวัยรุ่นและหญิงตั้งครรภ์ มีความเสี่ยง myocarditis/pericarditis โดยเฉพาะในชายอายุ 12-24 ปี
  6. Moderna: วัคซีน mRNA คล้าย Pfizer แต่ใช้ขนาดยา 100 µg ต่อโดส กระตุ้นภูมิคุ้มกันได้สูงและผลข้างเคียงใกล้เคียงกับ Pfizer

วัคซีนทั้งหมดผ่านการทดลองและเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด โดยกระทรวงสาธารณสุขและหน่วยงานต่างประเทศ เพื่อให้แน่ใจว่าปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และสามารถป้องกันโรคได้ในวงกว้าง

🏭   วัคซีนผลิตในไทยไหม?

ประเทศไทยสามารถผลิตวัคซีน AstraZeneca ได้เองภายใต้ลิขสิทธิ์ ผ่านบริษัท สยามไบโอไซเอนซ์ นอกจากนี้ยังมีการวิจัยวัคซีนสัญชาติไทย เช่น:

  • วัคซีนจุฬา-Cov19 (mRNA)
  • วัคซีนใบยา (Baiya SARS-CoV-2 Vax 1) (Protein subunit)

ทั้งสองอยู่ในช่วงทดลองทางคลินิก

👤   ใครควรได้รับวัคซีน?

  • ทุกคนที่อายุ 6 เดือนขึ้นไป (ตามคำแนะนำล่าสุด)
  • โดยเฉพาะผู้สูงอายุ ผู้มีโรคประจำตัว หญิงตั้งครรภ์ และบุคลากรทางการแพทย์
  • แนะนำให้ฉีด เข็มกระตุ้น (Booster) ทุกปี

บรรณานุกรม

  1. "Coronavirus." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Wikipedia. (31 พฤษภาคม 2564).
  2. "COVID-19 vaccine." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Wikipedia. (31 พฤษภาคม 2564).
  3. "COVID-19 vaccine types in development." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Gavi.Org. (31 พฤษภาคม 2564).
  4. Debby van Riel and Emmie de Wit. 2020. "Next-generation vaccine platforms for COVID-19." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Nature Materials. 2020;19:810–820. (31 พฤษภาคม 2564).
  5. "Viral vector." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Wikipedia. (31 พฤษภาคม 2564).
  6. "COVID-19 vaccine tracker." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา raps.org. (3 มิถุนายน 2564).
  7. Subodh Kumar Samrat, et al. 2020. "Prospect of SARS-CoV-2 spike protein: Potential role in vaccine and therapeutic development." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Virus Res. 2020;288:198141. (3 มิถุนายน 2564).
  8. Tom Shimabukuro. 2021. "Thrombosis with thrombocytopenia syndrome (TTS) following Janssen COVID-19 vaccine." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา CDC. (26 มิถุนายน 2564).
  9. "Interim Clinical Considerations for Use of COVID-19 Vaccines Currently Authorized in the United States." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา CDC. (26 มิถุนายน 2564).