แผนตรวจสุขภาพก่อนมีบุตร (Preconception Checkup)

การตรวจสุขภาพก่อนมีบุตรคือการตรวจร่างกายของทั้งฝ่ายชายและฝ่ายหญิงก่อนเริ่มต้นมีลูก โดยมีเป้าหมายหลักเพื่อตรวจหาโรคทางพันธุกรรมและโรคติดต่อที่อาจส่งผ่านไปยังบุตรได้ รวมถึงตรวจสุขภาพทั่วไปตามวัยของแต่ละคน โดยแผนการตรวจจะประกอบด้วยขั้นตอนหลัก ๆ ดังนี้

1. การให้ประวัติ ประวัติที่แพทย์ควรทราบ ได้แก่
   • ประวัติทางสูติกรรมของฝ่ายหญิง เช่น ความผิดปกติของประจำเดือน การใช้ยาคุมกำเนิด การแท้งบุตร การตั้งครรภ์ในอดีต วิธีคลอด ความสมบูรณ์ของบุตร การตรวจมะเร็งปากมดลูก หรือการทำอัลตราซาวด์ช่องท้อง
   • ความเสี่ยงที่อาจส่งผลต่อการมีบุตร เช่น การสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์มากกว่า 2 ดริ๊งต่อวัน การดื่มคาเฟอีนมาก การใช้สารเสพติด อาชีพที่ต้องสัมผัสสารพิษ หรือโรคประจำตัวต่าง ๆ ได้แก่ เบาหวานชนิดพึ่งอินซูลิน ลมชัก SLE ความดันโลหิตสูง ซึมเศร้า ตับ ไต หัวใจ มะเร็ง หรือประวัติการรักษาเช่น อัณฑะอักเสบ ผ่าตัดช่องท้อง การรับเลือด ฉายแสง และเคมีบำบัด
   • ประวัติโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เช่น ซิฟิลิส ไวรัสตับอักเสบบี เอดส์ เริมที่อวัยวะเพศ อุ้งเชิงกรานอักเสบในฝ่ายหญิง หนองในหรือฝีมะม่วงในฝ่ายชาย
   • ประวัติการฉีดวัคซีน โดยเฉพาะหัดเยอรมัน ไวรัสตับอักเสบ ไข้สุกใส บาดทะยัก และ HPV ของฝ่ายหญิง
   • ประวัติโรคทางพันธุกรรมในครอบครัว เช่น โรคเลือด เบาหวาน ความดัน อ้วน และครรภ์แฝด
   • ประวัติการใช้ยา เช่น ยาคุม ฮอร์โมน ยารักษาไมเกรน ยากดภูมิ ยาภูมิแพ้ ยากันชัก ยาทางจิตเวช รวมถึงสมุนไพรและอาหารเสริม
   • ประวัติแพ้ยา
   • ประวัติส่วนตัว เช่น สิ่งแวดล้อมในบ้านและที่ทำงาน การเลี้ยงสัตว์ การออกกำลังกาย สุขภาพช่องปาก การทำฟัน และการมีบุตรมาก่อน




2. การตรวจพื้นฐาน แผนการตรวจของหญิงจะครอบคลุมมากกว่าฝ่ายชาย โดยมีรายละเอียดดังนี้

   พิมพ์ตาราง    

   สำหรับหญิง

   1. ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง วัดรอบเอว ประเมินภาวะอ้วน
   2. วัดความดันโลหิต
   3. นับชีพจร
   4. ตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC)
   5. ตรวจปัสสาวะทั่วไปในช่วงไม่มีรอบเดือน (UA)
   6. ตรวจการทำงานของไต (Creatinine)
   7. ตรวจความสมบูรณ์ของเซลล์ตับ (ALT)
   8. ตรวจไขมันในเลือด 4 ตัว (Lipid profile) ได้แก่ Cholesterol, Triglyceride, HDL, และ LDL
   9. ตรวจน้ำตาลในเลือดหลังอดอาหาร (FBS)
   10. หมู่เลือดทั้ง ABO และ Rh Group
   11. ตรวจคัดกรองโรคหรือพาหะธาลัสซีเมีย (Hemoglobin Typing)
   12. ตรวจคัดกรองซิฟิลิส
   13. ตรวจการติดเชื้อ HIV (anti-HIV)
   14. ตรวจหาเชื้อไวรัสตับอักเสบบีและภูมิคุ้มกัน (HBsAg, Anti-HBs)
   15. ตรวจการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบซี (anti-HCV)
   16. ตรวจภูมิคุ้มกันโรคหัดเยอรมัน (Anti-Rubella IgG)
       **หากไม่มีภูมิควรฉีดวัคซีนก่อนตั้งครรภ์ เพื่อป้องกันการแท้งหรือทารกพิการ
   17. เอกซเรย์ทรวงอก
   18. ตรวจภายในและคัดกรองมะเร็งปากมดลูก

   พิมพ์ตาราง    

   สำหรับชาย

   1. ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง วัดรอบเอว ประเมินภาวะอ้วน
   2. วัดความดันโลหิต
   3. นับชีพจร
   4. ตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC)
   5. ตรวจปัสสาวะทั่วไป (UA)
   6. ตรวจการทำงานของไต (Creatinine)
   7. ตรวจความสมบูรณ์ของเซลล์ตับ (AST, ALT)
   8. ตรวจไขมันในเลือด 4 ตัว (Lipid profile) ได้แก่ Cholesterol, Triglyceride, HDL, และ LDL
   9. ตรวจน้ำตาลในเลือดหลังอดอาหาร (FBS)
   10. ตรวจกรดยูริกในเลือด (กรณีมีอาการข้อบวมหรือดื่มเบียร์ประจำ)
   11. หมู่เลือดทั้ง ABO และ Rh Group
   12. ตรวจคัดกรองโรคหรือพาหะธาลัสซีเมีย (Hemoglobin Typing)
   13. ตรวจคัดกรองซิฟิลิส
   14. ตรวจการติดเชื้อ HIV (anti-HIV)
   15. ตรวจหาเชื้อไวรัสตับอักเสบบีและภูมิคุ้มกัน (HBsAg, Anti-HBs)
   16. ตรวจการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบซี (anti-HCV)
   17. เอกซเรย์ทรวงอก
3. การตรวจพิเศษ ในผู้ที่มีประวัติมีบุตรยาก
   • ฝ่ายชาย: ตรวจความสมบูรณ์ของน้ำเชื้ออสุจิ
   • ฝ่ายหญิง: ทำอัลตราซาวด์ช่องท้อง หรือส่องกล้องตรวจภายในอุ้งเชิงกราน

สรุป

การตรวจสุขภาพก่อนมีบุตรเป็นขั้นตอนสำคัญที่ช่วยให้การตั้งครรภ์เป็นไปอย่างปลอดภัย ลดความเสี่ยงในการถ่ายทอดโรคพันธุกรรมและโรคติดเชื้อสู่บุตร รวมถึงช่วยเตรียมความพร้อมร่างกายของทั้งพ่อและแม่ให้ดีที่สุด การตรวจจะครอบคลุมทั้งด้านประวัติสุขภาพ การตรวจพื้นฐาน และการตรวจพิเศษหากจำเป็น การเตรียมตัวอย่างรอบคอบตั้งแต่ก่อนตั้งครรภ์จะช่วยส่งเสริมให้การมีบุตรเป็นไปอย่างราบรื่นและปลอดภัยทั้งต่อแม่และลูกในอนาคต

บรรณานุกรม

1. ผศ.พญ.อภิรดี จิรัฐิติกาลโชติ. "การตรวจคัดกรองก่อนสมรสและก่อนตั้งครรภ์." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร. (19 มิถุนายน 2564).
2. กระทรวงสาธารณสุข. 2559. "แนวทางการตรวจสุขภาพที่จำเป็นและเหมาะสมสำหรับหญิงมีครรภ์." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา คณะกรรมการพัฒนาการตรวจสุขภาพ กันยายน ๒๕๕๙. (19 มิถุนายน 2564).
3. พญ. วรุณสิริ หงส์ลดารมย์. 2012. "Preconceptional Evaluation and Counseling." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา ภาควิชาสูตินรีเวช คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. (19 มิถุนายน 2564).