อุจจาระผิดปกติ (Abnormal stool)

ปกติคนเราควรถ่ายอุจจาระทุกเช้า ผู้ที่ถ่ายน้อยกว่า 3 ครั้ง/สัปดาห์ ถือว่าเริ่มมีท้องผูก และเมื่อใดที่ถ่ายมากกว่า 3 ครั้ง/วัน ถือว่าเริ่มมีท้องเสีย

อุจจาระของคนเราปกติจะมีสีน้ำตาล ถ้าค้างอยู่ในลำไส้นานหลายวันความเข้มจะเพิ่มขึ้น ความแข็งของอุจจาระอาจแบ่งออกได้เป็น 7 ขั้น ขั้นที่ 1-2 เป็นลักษณะอุจจาระเวลาที่เราท้องผูก ขั้นที่ 6-7 เป็นลักษณะของอุจจาระเวลาที่เราท้องเสีย ระบบขับถ่ายที่ดีควรให้เนื้ออุจจาระเป็นลักษณะที่ 3-5 แต่ที่ดีที่สุดควรเป็นลักษณะที่ 4 โดยที่อุจจาระถูกผลักดันออกมาเองจากภายใน และออกมาจนสุดลำ ไม่มีอุจจาระขาดติดก้นให้ต้องเช็ดหลายครั้ง ไม่มีมูกหรือเลือดปน และไม่มีไขมันลอยน้ำอยู่โดยรอบ

อุจจาระของทารกแรกเกิดจะมีสีเขียวคล้ำ และเหลวเละ ซึ่งเป็นปกติ เมื่อได้กินนมแล้วอุจจาระจึงค่อยกลายเป็นสีเหลือง อุจจาระจะเริ่มเป็นก้อนและมีสีเข้มขึ้นเมื่อเด็กอายุได้ 2-6 เดือน

ลักษณะของอุจจาระที่ผิดปกติที่ต้องรีบไปพบแพทย์ได้แก่

1. อุจจาระที่มีสีดำเข้มและเละเหมือนยางมะตอย ทางการแพทย์เรียกว่า "melena" ซึ่งแสดงถึงการมีเลือดออกในทางเดินอาหารส่วนบน (ถ้าอุจจาระสีดำแบบนี้แต่เป็นก้อนมักเกิดจากการรับประทานยาที่มีธาตุเหล็ก หรือการรับประทานอาหารที่มีพวกลาบและเลือดมากเกินไป ถ้ามั่นใจว่าไม่ได้ทานยาหรืออาหารที่มีเลือดพวกนี้ก็จำเป็นต้องไปตรวจหาสาเหตุก่อนที่จะเป็นมากเกินไป)

2. อุจจาระที่มีเลือดปน มักออกมาแบบเละ ๆ หรือมีแต่น้ำเลือด ลักษณะนี้แสดงถึงการมีเลือดออกในทางเดินอาหารส่วนล่าง การมีลำไส้อักเสบ การติดเชื้อในลำไส้ โรคบิดมีตัว, บิดไม่มีตัว และภาวะลำไส้ขาดเลือด ถ้าพบอุจจาระแบบนี้ในเด็กทารกถือเป็นสัญญาณอันตรายมาก

3. อุจจาระที่มีสีซีดเทาเหมือนขี้เถ้า อาจจะออกมาเป็นก้อนหรือเละ ๆ เป็นลักษณะของอุจจาระที่ไม่มีน้ำดีไหลมาผสมเหมือนปกติ ทางการแพทย์จะสงสัยโรคตับอักเสบ ตับแข็ง นิ่วในท่อน้ำดี ตับอ่อนอักเสบ และเนื้องอกในบริเวณนี้ที่กดท่อน้ำดีจนทำให้น้ำดีไหลออกมาไม่ได้ ผู้ป่วยมักมีอาการตัวเหลือง ตาเหลืองร่วมด้วย

4. อุจจาระที่มีสีเหลือง เละ ๆ ซึ่งเป็นลักษณะของอุจจาระร่วงโดยทั่วไป ถ้าเป็นเรื้อรังอาจนึกถึงโรคติดเชื้อไกอาร์ดิเอสิส (Giardiasis) ถ้ามีคราบมันปนออกมาด้วยจะเกิดจากภาวะที่ไม่สามารถดูดซึมไขมันในอาหารได้ พบในโรคที่แพ้อาหารบางอย่าง และโรคตับอ่อนอักเสบ

5. อุจจาระที่เหมือนน้ำซาวข้าว แทบไม่มีกากเลย เป็นลักษณะของอหิวาตกโรค ผู้ป่วยจะอ่อนเพลียมาก ตาโหล มือเย็น ต้องรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยด่วน