แมกนีเซียมในเลือดสูง (Hypermagnesemia)

แม้ค่าปกติของแมกนีเซียมในเลือดจะอยู่ในช่วงแคบ แต่ภาวะแมกนีเซียมในเลือดสูงมีช่วงกว้างมาก กว่าจะแสดงอาการก็ต้องเลยระดับ 5.0 mg/dL ขึ้นไป และพบไม่บ่อยนัก ร้อยละ 90 พบในผู้ป่วยไตวายที่ยังได้รับยาที่มีแมกนีเซียมเป็นส่วนผสม เช่น ยาลดกรด, ยาระบาย, ยาสวนทวารหนัก อีกร้อยละ 10 พบในภาวะอื่นดังจะกล่าวต่อไป

เมื่อระดับแมกนีเซียมสูงมาก จะไปยับยั้งการหลั่งสารสื่อประสาทอะเซทิลโคลิน (Acetylcholine) ที่ปลายประสาท ส่งผลให้กล้ามเนื้อในหลายระบบทำงานลดลง อาการมักเริ่มจากท้องอืด อาหารไม่ย่อย คลื่นไส้อาเจียน ผิวหนังแดง ความดันโลหิตต่ำ กล้ามเนื้ออ่อนแรง รีเฟล็กซ์ตอบสนองลดลง พูดไม่ชัด สับสน ซึมลง และอาจลุกลามไปจนถึงอัมพาตของแขนขา โคม่า หรือหยุดหายใจได้

ในคลื่นไฟฟ้าหัวใจอาจพบ PR interval ยาวขึ้น, QRS complex กว้างขึ้น, T-wave สูง, ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ เช่น heart blocks, atrial fibrillation จนถึง asystole ได้

สาเหตุของภาวะแมกนีเซียมในเลือดสูง

1. ภาวะไตวาย — ไตเป็นอวัยวะหลักในการกำจัดแมกนีเซียม ผู้ป่วยไตวายมักมีแคลเซียมต่ำ โพแทสเซียมสูง และแมกนีเซียมสูงเล็กน้อย แต่หากได้รับยาที่มีแมกนีเซียมหรือยาที่ลดการขับแมกนีเซียมออกทางท่อไต ระดับแมกนีเซียมจะสูงขึ้นมาก
2. ยา — ได้แก่ ยาลดกรด ยาระบาย ยาจับฟอสฟอรัสที่มีแมกนีเซียมผสม ยาลิเธียม ยากันชักที่ใช้ในภาวะครรภ์เป็นพิษ รวมถึงพิษจากยา Theophylline อย่างไรก็ตาม หากไตทำงานปกติ ระดับแมกนีเซียมมักไม่สูงจนผิดปกติมาก
3. โรคของต่อมไร้ท่อ — เช่น ภาวะ Hypothyroidism และ Adrenal insufficiency
4. โรคทางพันธุกรรม — เช่น Familial hypocalciuric hypercalcemia

แนวทางการวินิจฉัย

การค้นหาสาเหตุของภาวะแมกนีเซียมสูงทำได้ค่อนข้างตรงไปตรงมา เริ่มจากสอบถามประวัติการใช้ยา ตรวจการทำงานของไต หากไตทำงานปกติจึงพิจารณาตรวจหาภาวะ Hypothyroidism และ Adrenal insufficiency ส่วนในเด็ก ควรตรวจหาภาวะ Familial hypocalciuric hypercalcemia ก่อน โดยประเมินระดับแคลเซียมในเลือดและในปัสสาวะควบคู่กัน

แนวทางการรักษา

การรักษาจะพิจารณาตามความรุนแรงของอาการ

หากมีอาการทางระบบหัวใจหรือระบบหายใจแล้ว แพทย์จะให้ 10% Calcium gluconate 10–20 ml หยดเข้าหลอดเลือดดำเพื่อต้านฤทธิ์ของแมกนีเซียม

สำหรับรายที่ยังไม่มีอาการหรือมีอาการไม่มาก อาจรักษาโดยการหยุดยาเดิมที่เป็นสาเหตุ และให้ยาขับปัสสาวะ เช่น Furosemide ร่วมกับน้ำเกลือ เพื่อเพิ่มการขับแมกนีเซียมออกทางปัสสาวะ หรือให้กลูโคสร่วมกับอินสุลินเพื่อช่วยให้แมกนีเซียมเคลื่อนเข้าเซลล์มากขึ้น

แต่หากผู้ป่วยมีภาวะไตวาย การให้ยาขับปัสสาวะหรือกลูโคส+อินสุลินจะไม่ได้ผล จึงต้องใช้การล้างไตเป็นหลัก

สรุป

ภาวะแมกนีเซียมในเลือดสูงเป็นภาวะที่พบไม่บ่อย ส่วนใหญ่เกิดในผู้ป่วยไตวายที่ได้รับผลิตภัณฑ์หรือยาที่มีส่วนผสมของแมกนีเซียม ระดับที่สูงมากอาจส่งผลร้ายแรงต่อระบบประสาท กล้ามเนื้อ และหัวใจได้ การวินิจฉัยทำโดยตรวจประวัติการใช้ยาและประเมินการทำงานของไต หากสงสัยจากสาเหตุอื่นจึงตรวจเพิ่มเติม การรักษาเน้นการแก้ไขสาเหตุ ลดระดับแมกนีเซียม และดูแลภาวะแทรกซ้อนตามอาการ ในรายรุนแรงจำเป็นต้องได้รับแคลเซียมเพื่อต้านฤทธิ์และอาจต้องล้างไต การเฝ้าติดตามและปรับการรักษาอย่างทันท่วงทีมีความสำคัญต่อการป้องกันผลแทรกซ้อนร้ายแรง

บรรณานุกรม

1. Tibor Fulop. "Hypermagnesemia." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Medscape (29 พฤศจิกายน 2568).
2. Lewis James L III. "Hypermagnesemia." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา MSD MANUAL. (29 พฤศจิกายน 2568).
3. "Hypermagnesemia." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Wikipedia. (29 พฤศจิกายน 2568).