ท้องอืดท้องเฟ้อ (Dyspepsia)

อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นท้องหลังรับประทาน อิ่มเร็ว มีลมในท้อง เรอบ่อย อาหารไม่ย่อย แสบร้อนลิ้นปี่ เป็นกลุ่มอาการของทางเดินอาหารส่วนบนที่รวมเรียกว่า "dyspepsia" ปัจจุบันพบมากถึงร้อยละ 10-30 ของประชากรเมือง ส่วนใหญ่อาการจะเป็น ๆ หาย ๆ จนต้องไปพบแพทย์ และดูเหมือนแพทย์จะไม่ได้ทำอะไรมากไปกว่าสั่งยาโรคกระเพาะให้ไปกิน 1-2 สัปดาห์

ทั้งนี้เนื่องจากสาเหตุของอาการดังกล่าวส่วนใหญ่มาจากโรคกระเพาะอาหารแปรปรวน (Functional dyspepsia) ซึ่งไม่ว่าจะเป็นการตรวจร่างกาย ตรวจเลือด เอกซเรย์ และส่องกล้องทางเดินอาหาร จะไม่พบความผิดปกติ การตรวจหาสาเหตุที่อาจเป็นไปได้อื่น ๆ เช่น แผลในกระเพาะ ภาวะกรดไหลย้อน นิ่วในถุงน้ำดี รวมทั้งมะเร็ง มีค่าใช้จ่ายสูง สมาคมแพทย์ทางเดินอาหารของแทบทุกประเทศแนะนำให้สืบค้นเฉพาะผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงเท่านั้น

ปัจจัยเสี่ยงที่ควรตรวจเพิ่ม

หากใครมีความเสี่ยงข้อใดข้อหนึ่งข้างต้น ควรแจ้งให้แพทย์ทราบเพื่อตรวจเลือดดูการทำงานของตับ และ/หรือ อัลตราซาวด์ตับและทางเดินน้ำดี หานิ่วและมะเร็งต่อไป

นิ่วในถุงน้ำดีที่ไม่มีการอักเสบปัจจุบันไม่จำเป็นต้องผ่าตัด แต่ให้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกิน เลี่ยงอาหารมัน เพิ่มผักและธัญพืชแทน

หากใครมีความเสี่ยงข้อใดข้อหนึ่งดังกล่าว ควรแจ้งให้แพทย์ทราบเพื่อนัดส่องกล้องทางเดินอาหารต่อไป

แผลในกระเพาะอาหารและภาวะกรดไหลย้อนรักษาได้ง่าย แต่ก็กลับมาเป็นใหม่ง่ายถ้ายังมีพฤติกรรมเสี่ยงอยู่

เกณฑ์วินิจฉัยโรคกระเพาะอาหารแปรปรวน

มูลนิธิโรม (Rome) ได้กำหนดเกณฑ์วินิจฉัยโรคกระเพาะอาหารแปรปรวน (Rome IV) โดยไม่ต้องตรวจเพิ่ม หากมีอาการเพียงข้อใดข้อหนึ่งดังต่อไปนี้ อย่างน้อย 3 วันในหนึ่งสัปดาห์ ในช่วง 3 เดือนที่ผ่านมา โดยเริ่มมีอาการเล็กน้อยกว่า 6 เดือนที่ผ่านมา

• จุกแน่นหลังมื้ออาหาร
• อิ่มเร็วกว่าปกติ
• ปวดบริเวณลิ้นปี่
• แสบร้อนบริเวณลิ้นปี่

และไม่มีสัญญาณอันตรายหรือปัจจัยเสี่ยงที่สมควรได้รับการสืบค้นด้วยการส่องกล้องทางเดินอาหาร แพทย์สามารถให้ยาบรรเทาอาการได้เลย เมื่อผลการรักษาไม่ดีขึ้น หรือหายแล้วกลับมาเป็นใหม่ ถึงค่อยส่องกล้องตรวจหาเชื้อ H. pylori

หากตรวจทุกอย่างแล้วไม่พบความผิดปกติก็จะจัดเป็นโรคกระเพาะอาหารแปรปรวนโดยสมบูรณ์ ผู้ที่เป็นโรคนี้อาจมีโรคลำไส้แปรปรวน (Irritable bowel syndrome) หรือภาวะกรดไหลย้อนร่วมด้วยในบางครั้งก็ได้ การรักษาอาจใช้ยาลดกรด ยาขับลม Prokinetics หรือยาสมุนไพรแก้ท้องอืดท้องเฟ้อ เวลาที่มีอาการ