ใจสั่น (Palpitations)

ใจสั่นเป็นอาการที่เรารู้สึกว่าหัวใจเต้นผิดปกติ เช่น เต้นเร็ว รัว แรง หรือขาดหายไปเป็นบางจังหวะ โดยมิใช่เป็นจากการออกแรงหรือมีความกลัว ตื่นเต้น ประหม่า อย่างที่เป็นตามปกติ

อาการใจสั่นในลักษณะดังกล่าวประมาณครึ่งหนึ่ง (53%) มีสาเหตุมาจากหัวใจและโรคอื่น ๆ และอีกประมาณครึ่งหนึ่ง (47%) มีสาเหตุมาจากสภาพจิตใจและไม่ทราบสาเหตุ โดยกลุ่มแรกมักมีลักษณะดังนี้

• วัดหรือจับชีพจรตัวเองขณะพักได้เร็วกว่า 100 ครั้ง/นาที หรือช้ากว่า 50 ครั้ง/นาที หรือมีจังหวะไม่สม่ำเสมอ
• มองเห็นเส้นเลือดที่ลำคอโป่งและเต้นตามชีพจร
• มีพยาธิสภาพที่หัวใจอยู่ก่อน
• มีอาการแน่นหน้าอก หายใจไม่สะดวก วิงเวียน เป็นลม มือสั่น เหงื่อออก ร่วมด้วย
• มีโรคเรื้อรัง เช่น โรคปอด เบาหวาน ไตวาย
• จู่ ๆ ก็ใจเต้นเร็วขึ้นมาปุบปับ และเป็นอยู่นานกว่า 5 นาที เปลี่ยนท่าอย่างไรก็ยังรู้สึกเร็วและแรงอยู่อย่างนั้น จนรู้สึกเหนื่อย
• ดื่มหรือใช้สิ่งที่ออกฤทธิ์กระตุ้นหัวใจ เช่น กาแฟ สุรา เครื่องดื่มชูกำลัง บุหรี่ สารเสพติด ยาลดความอ้วน ยาขยายหลอดลม ยาแก้หวัดที่มี Pseudoephedrine เป็นส่วนประกอบ สมุนไพรบางชนิด ฮอร์โมนบางชนิด เป็นต้น
• เกิดบ่อย ครั้งละ 2-10 วินาที แม้ไม่มีสิ่งกระตุ้น
• ใจสั่นจนนอนหลับยาก
• เป็นเด็กหรืออายุมากกว่า 40 ปี
• มีคนในครอบครัวเป็นโรคหัวใจ

อย่างไรก็ตาม ผู้ที่รู้สึกใจสั่นอยู่เนืองนิตย์ไม่ว่าจะมีลักษณะดังกล่าวหรือไม่ ควรจะได้รับการตรวจโดยแพทย์เพื่อหาสาเหตุของโรคหัวใจและโรคอื่น ๆ อย่างน้อยสักครั้งหนึ่งก่อน

สาเหตุของอาการใจสั่น

1. โรคหัวใจ

พยาธิสภาพที่หัวใจที่อาจทำให้รู้สึกใจสั่น ได้แก่

• พยาธิสภาพที่ลิ้นหัวใจ เช่น ลิ้นหัวใจตีบ ลิ้นหัวใจรั่ว ลิ้นหัวใจไมตรัลโผล่แลบ (Mitral valve prolapse) เป็นต้น
• พยาธิสภาพที่กล้ามเนื้อหัวใจ เช่น กล้ามเนื้อหัวใจหนาตัว กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ กล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด ภาวะหัวใจโต ภาวะหัวใจล้มเหลว ผนังห้องหัวใจรั่ว เนื้องอกที่หัวใจ (Atrial myxoma) เป็นต้น

• พยาธิสภาพที่เซลล์กำเนิดไฟฟ้าและสายใยนำไฟฟ้าของหัวใจ เช่น Atrial fibrillation, Atrioventricular nodal reentrant tachycardia, AV block, Long QT syndrome, Multifocal atrial tachycardia, Supraventricular tachycardia, Sick sinus syndrome, Ventricular tachycardia, WPW syndrome เป็นต้น พยาธิสภาพเหล่านี้บางส่วนเกิดขึ้นเอง บางส่วนเกิดจากยาบางชนิด และบางส่วนเกิดจากการเสียสมดุลเกลือแร่ในเลือด
• พยาธิสภาพที่เยื่อหุ้มหัวใจ เช่น เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ เยื่อหุ้มหัวใจหดรัด น้ำคั่งในช่องเยื่อหุ้มหัวใจ เป้นต้น

สาเหตุเหล่านี้มักจะตรวจพบได้ง่ายจากการตรวจร่างกาย เอกซเรย์ทรวงอก และการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ

2. โรคหรือภาวะอื่น ๆ

โรคหรือภาวะดังต่อไปนี้ทำให้เกิดอาการใจสั่นได้ ผู้ป่วยเองควรที่จะให้ประวัติและเล่าอาการทั้งหมดให้แพทย์ฟังอย่างละเอียด

• โรคคอพอกเป็นพิษ (Thyrotoxicosis) จะมีอาการมือสั่น เหงื่อออกมาก ขี้ร้อน รู้สึกใจเต้นเร็วตลอดเวลา ต่อมไทรอยด์ที่ด้านหน้าลำคอมีขนาดโต บางรายอาจมีตาโปนด้วย
• โรคปอดเรื้อรัง ที่ทำให้มีปัญหาในการแลกเปลี่ยนออกซิเจน
• โรคไตวาย
• เนื้องอกของต่อมหมวกไตชนิด Pheochromocytoma จะมีความดันโลหิตสูงและชีพจรเต้นเร็วเป็นพัก ๆ
• ผลข้างเคียงของยาบางชนิด เช่น
  • แอมเฟตามีน (มักเป็นส่วนประกอบในยาลดความอ้วน ยาบ้า ยาม้า)
  • ยาเสพติดพวกโคเคน
  • ยาขยายหลอดลม
  • ยาลดอาการคัดจมูก (Decongestants) เช่น Pseudoephedrine
  • ยากระตุ้นหัวใจทุกชนิด
  • ยารักษาภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ ได้แก่ Amiodarone, Disopyramide, Procainamide, Quinidine, Sotalol เป็นต้น
  • ยาขยายหลอดเลือด (Vasodilators)
  • ยาขับปัสสาวะ
  • ฮอร์โมนไทรอยด์ (ชดเชยภาวะขาดออร์โมนไทรอยด์ หรือเพื่อรักษาภาวะคอหอยพอกธรรมดา)
  • ยากลุ่ม Anticholinergics
  • ยากลุ่ม Antihistamines เช่น Diphenhydramine, Hydroxyzine
  • ยาปฏิชีวนะ: กลุ่ม Fluoroquinolones และกลุ่ม Macrolides
  • ยารักษาโรคจิตประสาท: กลุ่ม Phenothiazines และ Tricyclic antidepressants
  • ยากลุ่ม Protease inhibitors
  • ยากลุ่ม Selective serotonin reuptake inhibitors
• ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ เช่น เป็นเบาหวานแล้วมีความไม่สมดุลระหว่างยากับอาหาร, โรคตับ, โรคพิษสุราเรื้อรัง, เนื้องอกที่หลั่งฮอร์โมนอินซูลิน เป็นต้น
• ภาวะเสียสมดุลของเกลือแร่ในเลือด
• ภาวะโลหิตจาง
• ภาวะอื่น ๆ เช่น ดื่มกาแฟหรือเครื่องดื่มชูกำลังมากไป, ใช้เสพสารเสพติด, สูบบุหรี่จัด, ดื่มสุรามากไป, มีไข้สูง, มีการเสียเลือด, ขาดออกซิเจน, ตั้งครรภ์ เป็นต้น

กรณีที่สงสัยโรคหรือภาวะเหล่านี้จากประวัติ การตรวจร่างกาย หรือมีลักษณะของคลื่นไฟฟ้าหัวใจที่บ่งชี้ แพทย์จะส่งตรวจเลือดเพิ่มเพื่อความแน่ใจ

3. จากสภาพจิตใจ

อาการใจสั่นที่เกิดจากสภาพจิตใจมักมีลักษณะโดยรวมคือ มีความทุกข์จากสภาพแวดล้อมที่เป็นอยู่ เหนื่อย เครียด กลัว หรือกังวลว่าจะทำอะไรไม่สำเร็จ ความรู้สึกทุกข์นี้ซ่อนอยู่ในใจตลอดเวลาจนบางครั้งรู้สึกว่าหัวใจเต้นผิดปกติ

ลักษณะของการตรวจพบในคนไข้กลุ่มนี้จะคล้ายกับกลุ่มที่ไม่ทราบสาเหตุ คือตรวจร่างกาย ตรวจเลือด เอกซเรย์ไม่พบความผิดปกติ คลื่นไฟฟ้าหัวใจก็ไม่พบความผิดปกติที่จำเพาะต่ออวัยวะส่วนใดของหัวใจ ผิดกันแต่ว่าผู้ป่วยกลุ่มนี้ยอมรับว่ามีสาเหตุมาจากจิตใจเมื่อได้ทบทวนดูด้วยตัวเองในภายหลัง

4. ไม่ทราบสาเหตุ

ผู้ป่วยที่ไม่เชื่อว่าสาเหตุมาจากจิตใจ รวมทั้งผู้ป่วยที่แม้การตรวจขั้นต้นจะไม่พบความผิดปกติ แต่แพทย์อาจขอทำการตรวจพิเศษเพิ่มในรายที่มีประวัติหรืออาการดังต่อไปนี้

• เป็นเพศชายที่อายุมากกว่า 40 ปี
• มีโรคเรื้อรังอยู่
• มีคนในครอบครัวเป็นโรคหัวใจ
• มีอาการแน่นหน้าอก หายใจไม่สะดวก วิงเวียน หรือเป็นลม ร่วมด้วย

การตรวจพิเศษได้แก่ การติดเครื่องบันทึกคลื่นไฟฟ้าหัวใจไว้ตลอดเป็นเวลา 24-72 ชั่วโมง (Holter monitoring) หรือใส่เครื่องไว้แล้วกดบันทึกเมื่อเวลามีอาการ (Event recording) เพราะความผิดปกติอาจเกิดขึ้นเป็นพัก ๆ นอกจากนั้นในที่ที่มีผู้เชี่ยวชาญ แพทย์อาจส่งตรวจอัลตราซาวด์หัวใจที่เรียกว่า Echocardiography เพื่อดูโครงสร้างและการทำงานของหัวใจห้องต่าง ๆ

ในรายที่มีอาการแน่นหน้าอกขณะออกแรงคล้ายกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดแต่คลื่นไฟฟ้าหัวใจขณะพักไม่แสดงให้เห็น ก็ยังมีการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจขณะเดินสายพาน (Exercise stress test) ซึ่งต้องมีแพทย์โรคหัวใจเฝ้าดูอย่างใกล้ชิด

แต่แม้จะได้รับการตรวจทุกอย่างเท่าที่จำเป็นแล้ว ผู้ป่วยกลุ่มหนึ่งก็ยังหาสาเหตุของอาการใจสั่นไม่ได้ ส่วนใหญ่อาการจะหายไปเอง ส่วนน้อยที่มีสาเหตุจริง ๆ ก็จะปรากฏอาการร่วมอย่างอื่นให้เห็นชัดขึ้นในเวลาต่อมา