Glasgow Coma Scale (GCS)

Glasgow Coma Scale หรือ GCS เป็นเครื่องมือมาตรฐานที่ใช้ประเมินระดับความรู้สึกตัวและการตอบสนองของสมอง โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีภาวะบาดเจ็บศีรษะ โรคทางระบบประสาท หรือภาวะหมดสติ บทความนี้อธิบายแนวคิดของ GCS ตั้งแต่ประวัติการพัฒนา หลักการให้คะแนนในผู้ใหญ่และเด็ก การแปลผล ไปจนถึงข้อจำกัด โดยใช้ภาษาที่เข้าใจง่ายสำหรับผู้อ่านทั่วไป

ประวัติการพัฒนา

Glasgow Coma Scale ถูกพัฒนาขึ้นในปี ค.ศ. 1974 โดย ศาสตราจารย์ Graham Teasdale และ ศาสตราจารย์ Bryan Jennett จากมหาวิทยาลัยกลาสโกว์ ประเทศสหราชอาณาจักร มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างวิธีการประเมินระดับความรู้สึกตัวที่เป็นมาตรฐาน ใช้ง่าย และสามารถสื่อสารผลการประเมินระหว่างบุคลากรทางการแพทย์ได้อย่างชัดเจน

ก่อนมี GCS การบรรยายอาการผู้ป่วยมักใช้คำอธิบายที่คลุมเครือ เช่น “รู้สึกตัวดี” หรือ “ซึม” ซึ่งอาจตีความแตกต่างกันได้ GCS จึงเข้ามาแก้ปัญหานี้ด้วยระบบคะแนนเชิงตัวเลข และได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลายทั่วโลกจนถึงปัจจุบัน

หลักการประเมิน Glasgow Coma Scale

GCS ประเมินการทำงานของสมองจากการตอบสนอง 3 ด้านหลัก ได้แก่

  • การลืมตา (Eye opening: E)
  • การตอบสนองทางคำพูด (Verbal response: V)
  • การเคลื่อนไหว (Motor response: M)

คะแนนรวมมีค่าตั้งแต่ 3 ถึง 15 คะแนน ยิ่งคะแนนสูง แสดงถึงระดับความรู้สึกตัวที่ดียิ่งขึ้น

ตารางเปรียบเทียบเกณฑ์การให้คะแนน Glasgow Coma Scale (ผู้ใหญ่และเด็ก)

หมวดการประเมิน คะแนน ผู้ใหญ่ เด็ก
การลืมตา
(Eye opening)		 4 ลืมตาเอง ลืมตาเอง
3 ลืมตาเมื่อเรียก ลืมตาเมื่อเรียก
2 ลืมตาเมื่อกระตุ้นเจ็บ ลืมตาเมื่อกระตุ้นเจ็บ
1 ไม่ลืมตา ไม่ลืมตา
การตอบสนองทางคำพูด
(Verbal response)		 5 พูดรู้เรื่อง ตอบถูกต้อง ส่งเสียงหรือพูดเหมาะสมกับวัย
4 พูดสับสน ร้องไห้แต่ปลอบได้
3 พูดเป็นคำ ๆ ร้องไห้ไม่หยุด หรือเสียงแหลม
2 ส่งเสียงไม่เป็นคำ ครางหรือมีเสียงตอบสนองเล็กน้อย
1 ไม่ตอบสนอง ไม่ตอบสนอง
การเคลื่อนไหว
(Motor response)		 6 ทำตามคำสั่งได้ เคลื่อนไหวตามคำสั่งหรือเหมาะสมกับวัย
5 ระบุตำแหน่งที่เจ็บได้ ปัดหรือระบุตำแหน่งที่เจ็บได้
4 ชักหนีเมื่อเจ็บ ชักหนีเมื่อเจ็บ
3 งอแขนผิดปกติ (Decorticate) งอแขนผิดปกติ
2 เหยียดแขนผิดปกติ (Decerebrate) เหยียดแขนผิดปกติ
1 ไม่เคลื่อนไหว ไม่เคลื่อนไหว


การแปลผลคะแนน Glasgow Coma Scale

  • 13–15 คะแนน: การบาดเจ็บสมองเล็กน้อย หรือรู้สึกตัวดี
  • 9–12 คะแนน: การบาดเจ็บสมองปานกลาง
  • ≤ 8 คะแนน: การบาดเจ็บสมองรุนแรง ถือว่าอยู่ในภาวะโคม่า

ในทางปฏิบัติ GCS ไม่ได้ใช้เพียงครั้งเดียว แต่ควรประเมินซ้ำเป็นระยะเพื่อดูแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของอาการ ซึ่งมีความสำคัญต่อการวางแผนรักษา

ข้อจำกัดของ Glasgow Coma Scale

  • ไม่เหมาะกับผู้ป่วยที่ใส่ท่อช่วยหายใจหรือไม่สามารถพูดได้
  • ได้รับผลกระทบจากยา ระงับประสาท แอลกอฮอล์ หรือยาเสพติด
  • การประเมินในเด็กเล็กต้องอาศัยประสบการณ์ของผู้ตรวจ
  • ไม่สามารถบอกตำแหน่งหรือสาเหตุของความผิดปกติของสมองได้โดยตรง

ดังนั้น GCS ควรใช้ร่วมกับการตรวจร่างกาย การซักประวัติ และการตรวจเพิ่มเติม เช่น การถ่ายภาพสมอง

สรุป

Glasgow Coma Scale เป็นเครื่องมือสำคัญในการประเมินระดับความรู้สึกตัวของผู้ป่วย ด้วยโครงสร้างที่เรียบง่าย ชัดเจน และเป็นสากล ช่วยให้บุคลากรทางการแพทย์สื่อสารอาการผู้ป่วยได้ตรงกัน แม้จะมีข้อจำกัดบางประการ แต่เมื่อใช้อย่างถูกต้องและประเมินซ้ำอย่างต่อเนื่อง GCS ยังคงเป็นหัวใจสำคัญในการดูแลผู้ป่วยทางระบบประสาทและภาวะฉุกเฉิน