เสียงแหบ (Hoarseness)
เสียงแหบ (Hoarseness) หมายถึงความผิดปกติของคุณภาพเสียงพูด เช่น เสียงแหบ เสียงแตก เสียงพร่า เสียงเบา หรือเสียงเปลี่ยนไปจากเดิม ซึ่งเกิดจากการทำงานที่ผิดปกติของสายเสียง (vocal cords) หรือโครงสร้างที่เกี่ยวข้องในกล่องเสียง (larynx) ภาวะเสียงแหบอาจเกิดขึ้นชั่วคราวหรือเรื้อรัง และมีสาเหตุตั้งแต่ภาวะไม่รุนแรงไปจนถึงโรคร้ายแรงที่ต้องได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างเหมาะสม
สาเหตุของเสียงแหบและลักษณะทางคลินิก
- การอักเสบของกล่องเสียง (Laryngitis)
- สาเหตุ: การติดเชื้อไวรัส (พบบ่อย), แบคทีเรีย, การใช้เสียงมาก, การระคายเคืองจากควันบุหรี่หรือมลพิษ
- ลักษณะทางคลินิก: เสียงแหบเฉียบพลัน เจ็บคอ ไอ มีน้ำมูกหรืออาการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน เสียงอาจหายชั่วคราว
- การใช้เสียงมากหรือผิดวิธี
- สาเหตุ: การตะโกน พูดเสียงดังต่อเนื่อง ร้องเพลงนาน โดยเฉพาะครู นักร้อง พิธีกร
- ลักษณะทางคลินิก: เสียงแหบเป็น ๆ หาย ๆ เหนื่อยเสียง พูดนานแล้วเสียงแย่ลง มักดีขึ้นเมื่อพักเสียง
- ก้อนหรือรอยโรคที่สายเสียง (Vocal cord lesions)
- ชนิดที่พบบ่อย: Vocal nodule, Vocal polyp, Vocal cyst
- ลักษณะทางคลินิก: เสียงแหบเรื้อรัง เสียงแตก พูดไม่ชัด โดยมักไม่มีอาการเจ็บปวด
- โรคกรดไหลย้อนสู่กล่องเสียง (Laryngopharyngeal reflux; LPR)
- สาเหตุ: กรดจากกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นมาระคายเคืองกล่องเสียง
- ลักษณะทางคลินิก: เสียงแหบเรื้อรัง โดยเฉพาะตอนเช้า ไอเรื้อรัง ระคายคอ ต้องขากเสมหะบ่อย แสบคอ โดยอาจไม่มีอาการแสบร้อนกลางอก
- อัมพาตหรือการเคลื่อนไหวผิดปกติของสายเสียง (Vocal cord paralysis)
- สาเหตุ: การบาดเจ็บเส้นประสาทหลังผ่าตัดคอหรือทรวงอก เนื้องอก การติดเชื้อ หรือไม่ทราบสาเหตุ
- ลักษณะทางคลินิก: เสียงแหบเบา พูดไม่ชัด เหนื่อยง่าย สำลักน้ำหรืออาหาร
- เนื้องอกของกล่องเสียง (Laryngeal tumors)
- สาเหตุ: ทั้งชนิดไม่ร้ายแรงและมะเร็ง โดยมะเร็งกล่องเสียงสัมพันธ์กับการสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์
- ลักษณะทางคลินิก: เสียงแหบเรื้อรังนานเกิน 2–3 สัปดาห์ อาจมีเจ็บคอ กลืนลำบาก ไอเป็นเลือด น้ำหนักลด
- สาเหตุอื่น ๆ
- ภูมิแพ้
- ความผิดปกติของฮอร์โมน เช่น ภาวะไทรอยด์ต่ำ
- การระคายเคืองจากยา เช่น ยาพ่นสเตียรอยด์
แนวทางการตรวจวินิจฉัย
- ซักประวัติ: ระยะเวลาที่เสียงแหบ การใช้เสียง อาชีพ การสูบบุหรี่ อาการร่วม
- ตรวจร่างกายบริเวณศีรษะและคอ
- การส่องกล่องเสียง (Laryngoscopy) เพื่อประเมินสายเสียงโดยตรง
- การตรวจเพิ่มเติม เช่น Stroboscopy, CT หรือ MRI เมื่อสงสัยพยาธิสภาพรุนแรง
- การตรวจชิ้นเนื้อ หากสงสัยเนื้องอกหรือมะเร็ง
แนวทางการรักษา
- การรักษาแบบไม่ใช้ยา
- พักเสียง หลีกเลี่ยงการตะโกนหรือพูดนาน
- ฝึกการใช้เสียงอย่างถูกวิธี (Voice therapy)
- ดื่มน้ำให้เพียงพอ เพิ่มความชุ่มชื้นให้สายเสียง
- การรักษาด้วยยา
- ยาลดการอักเสบหรือยาแก้แพ้ในกรณีที่เหมาะสม
- ยาลดกรดหรือยากลุ่ม proton pump inhibitors ในผู้ป่วย LPR
- ยาปฏิชีวนะ เฉพาะกรณีติดเชื้อแบคทีเรีย
- การรักษาด้วยการผ่าตัดหรือหัตถการ
- ผ่าตัดก้อนหรือรอยโรคที่สายเสียง
- การฉีดสารเพิ่มปริมาตรสายเสียงในรายที่มีอัมพาตของสายเสียง
- การรักษามะเร็งกล่องเสียงด้วยการผ่าตัด รังสีรักษา หรือเคมีบำบัด
แนวทางการป้องกัน
- หลีกเลี่ยงการใช้เสียงมากหรือผิดวิธี
- งดสูบบุหรี่และหลีกเลี่ยงควันบุหรี่
- หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์และสารระคายเคือง
- ควบคุมโรคกรดไหลย้อนและโรคประจำตัว
- ดื่มน้ำอย่างเพียงพอและพักผ่อนให้เหมาะสม
สรุป
เสียงแหบเป็นอาการที่พบได้บ่อยและมีสาเหตุหลากหลาย ตั้งแต่ภาวะไม่รุนแรงไปจนถึงโรคร้ายแรง การประเมินสาเหตุอย่างเป็นระบบโดยอาศัยประวัติ การตรวจร่างกาย และการส่องกล่องเสียงมีความสำคัญอย่างยิ่ง โดยเฉพาะในผู้ที่มีเสียงแหบเรื้อรังเกิน 2–3 สัปดาห์ การรักษาที่เหมาะสมและการป้องกันด้วยการดูแลสุขภาพเสียงอย่างถูกวิธีจะช่วยลดภาวะแทรกซ้อนและส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยได้อย่างมีประสิทธิภาพ