นกเขาไม่ขัน (Erectile dysfunction, Impotence)
นกเขาไม่ขัน หรือ ED คือภาวะที่อวัยวะเพศชายไม่สามารถแข็งตัวได้สมบูรณ์ในระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ อาการนี้อาจเกิดขึ้นกับผู้ชายในช่วงวัยใดก็ได้ แต่ก็มักจะพบมากขึ้นตามอายุที่เพิ่มขึ้น
ตามธรรมชาติ เมื่อมีการกระตุ้นทางเพศจากสมองหรือประสาทสัมผัสต่าง ๆ ปลายประสาทที่อยู่ในอวัยวะเพศจะหลั่งสารไนตริกออกไซด์ มีผลทำให้หลอดเลือดแดงภายในอวัยวะเพศขยายตัวถึง 2 เท่า เลือดแดงจะไหลพรูเข้ามาในอวัยวะเพศ ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อพรุนคล้ายฟองน้ำ ทำให้อวัยวะเพศโตและยาวขึ้น ขณะเดียวกันเลือดดำที่อยู่ขอบนอกจะถูกเบียดให้แฟบ ยิ่งทำให้เลือดมาคั่งในอวัยวะเพศ อวัยวะเพศจึงแข็งตัวพร้อมที่จะมีเพศสัมพันธ์ได้
สาเหตุของภาวะนกเขาไม่ขัน
สาเหตุแบ่งได้เป็นสองกลุ่มใหญ่ ได้แก่ สาเหตุทางร่างกาย และ สาเหตุทางจิตใจและอารมณ์ ซึ่งมักเกิดร่วมกัน
- สาเหตุทางร่างกาย (Organic Causes)
- ระบบหลอดเลือดผิดปกติ เช่น หลอดเลือดตีบ, ภาวะไขมันสูง, ความดันโลหิตสูง, โรคหัวใจ
- เบาหวาน ทำให้เส้นประสาทและหลอดเลือดเสื่อม
- โรคระบบประสาท เช่น ภาวะเส้นประสาทอักเสบจากเบาหวาน, อุบัติเหตุไขสันหลัง
- ความผิดปกติของฮอร์โมน เช่น ฮอร์โมนเพศชายต่ำ, ต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ
- ยาบางชนิด เช่น ยาลดความดันบางกลุ่ม, ยาต้านซึมเศร้า, ยารักษาโรคต่อมลูกหมากโต, ยารักษาโรคทางจิตเวช
- โรคต่อมลูกหมาก หรือภาวะแทรกซ้อนหลังการผ่าตัด
- การสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์มาก
- นอนหลับไม่เพียงพอ ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ
- โรคอ้วนและภาวะเมตาบอลิก
- สาเหตุทางจิตใจและอารมณ์ (Psychogenic Causes)
- ความเครียดและความกดดัน เช่น ความกังวลเรื่องประสิทธิภาพ (performance anxiety)
- ความสัมพันธ์ไม่ราบรื่น เช่น ความขัดแย้งในคู่รัก
- ภาวะซึมเศร้าหรือวิตกกังวลเรื้อรัง
- ประสบการณ์เชิงลบในอดีต ที่ทำให้เกิดความกลัวหรือความกังวล
- เหนื่อยล้า พักผ่อนไม่เพียงพอ
ตารางช่วยแยกสาเหตุทางกายกับทางจิตใจ
| สาเหตุทางกาย | สาเหตุทางจิตใจ |
|---|
| อาการค่อย ๆ เพิ่มขึ้น | มีอาการแบบฉับพลัน |
| มีอาการเป็นประจำ | มีอาการเป็นครั้งคราว |
| มักไม่มี morning erection | มี morning erection |
แนวทางการวินิจฉัย
การประเมินภาวะ ED จำเป็นต้องวิเคราะห์ทั้งด้านกายและใจอย่างเป็นระบบ
- ซักประวัติอาการ: ระยะเวลา ความรุนแรง ปัจจัยกระตุ้น การแข็งตัวในช่วงเช้า
- ซักประวัติโรคประจำตัว: เบาหวาน ความดัน หลอดเลือด หัวใจ
- ซักประวัติยาและพฤติกรรม: การสูบบุหรี่ แอลกอฮอล์ การใช้ยาเสริมสมรรถภาพ
- การตรวจร่างกาย: ระบบหัวใจและหลอดเลือด ระบบประสาท องคชาตและต่อมลูกหมาก
- ตรวจทางห้องปฏิบัติการ: น้ำตาลในเลือด, ไขมัน, ฮอร์โมนเพศชาย (Testosterone), ไทรอยด์
- แบบประเมินมาตรฐาน: เช่น IIEF (International Index of Erectile Function)
- การประเมินด้านจิตใจ: ความเครียด ภาวะซึมเศร้า ความสัมพันธ์คู่รัก
- การตรวจเฉพาะทาง (เฉพาะกรณีจำเป็น): เช่น การตรวจการไหลเวียนเลือดของอวัยวะเพศด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง
แนวทางการรักษา
1. การปรับพฤติกรรมและสุขภาพทั่วไป
- หยุดสูบบุหรี่ ลดหรือหลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์
- ควบคุมน้ำหนัก ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- นอนหลับเพียงพอ ลดความเครียด
- ควบคุมโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดัน ไขมันสูง
2. การรักษาด้วยยา
- ยากลุ่ม PDE5 inhibitors เช่น sildenafil, tadalafil ช่วยเพิ่มการไหลเวียนเลือดไปยังอวัยวะเพศ (ควรใช้ตามดุลพินิจแพทย์ และห้ามใช้ร่วมกับยาในกลุ่ม Nitrates ที่รักษาโรคหัวใจขาดเลือด)
- การเสริมฮอร์โมนเพศชาย เฉพาะในผู้ที่มีระดับฮอร์โมนต่ำจริงและมีข้อบ่งชี้
- ยาทา หรือยาสอดเฉพาะที่ ในบางกรณี
3. การบำบัดด้านจิตใจ
- จิตบำบัดสำหรับภาวะวิตกกังวลหรือซึมเศร้า
- การบำบัดร่วมกับคู่รักเพื่อปรับความเข้าใจและลดความกดดัน
- เทคนิคผ่อนคลายและการจัดการความเครียด
4. การรักษาเชิงหัตถการ
- อุปกรณ์สูญญากาศช่วยให้อวัยวะเพศแข็งตัว (vacuum erection device)
- การใช้คลื่นเสียงความถี่ต่ำ (Shockwave therapy) กระแทกอวัยวะเพศ ส่งผลให้มีการสร้างหลอดเลือดฝอยขึ้นใหม่
- การฉีดยาเฉพาะที่ภายในอวัยวะเพศ (ขึ้นกับดุลพินิจแพทย์)
- การผ่าตัดใส่อุปกรณ์เสริมการแข็งตัว (penile prosthesis) ในรายที่รักษาวิธีอื่นไม่ได้ผล
สรุป
ภาวะ “นกเขาไม่ขัน” เป็นภาวะทางการแพทย์ที่พบได้บ่อยและเกิดได้จากหลายปัจจัยทั้งด้านกายและใจ
การวินิจฉัยอย่างรอบด้านและการรักษาที่เหมาะสมสามารถทำให้อาการดีขึ้นได้อย่างมีประสิทธิภาพในผู้ป่วยส่วนใหญ่
ผู้ที่มีอาการต่อเนื่องควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรับการดูแลอย่างเหมาะสม