อาการแสดงของเส้นเลือดดำลึกอุดตัน (DVT signs)

เส้นเลือดดำลึกอุดตัน หรือ Deep vein thrombosis (DVT) เป็นภาวะที่เกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำส่วนลึก โดยพบบ่อยที่ขา โดยเฉพาะบริเวณน่องและต้นขา โรคนี้มีความสำคัญทางคลินิกอย่างยิ่ง เนื่องจากลิ่มเลือดอาจหลุดลอยไปอุดตันที่ปอด ก่อให้เกิด ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในปอด (pulmonary embolism) ซึ่งเป็นภาวะคุกคามชีวิต

การดำเนินของโรคอาจเริ่มจากไม่มีอาการชัดเจน หรือมีเพียงอาการปวด บวม หรือรู้สึกตึงที่ขา แพทย์ในอดีตจึงพยายามพัฒนา “อาการแสดงทางคลินิก (clinical signs)” เพื่อช่วยบ่งชี้ความเป็นไปได้ของ DVT จากการตรวจร่างกาย ก่อนยุคของอัลตราซาวด์และการตรวจทางภาพวินิจฉัยสมัยใหม่

แม้อาการแสดงเหล่านี้ไม่สามารถใช้วินิจฉัยโรคได้ด้วยตนเอง แต่การเข้าใจลักษณะอาการ จะช่วยให้ประชาชนสามารถสังเกตตัวเองได้ดีขึ้น และตัดสินใจไปพบแพทย์ได้อย่างเหมาะสม

อาการแสดงทางคลินิกของ DVT ที่สำคัญ

ชื่ออาการแสดง วิธีการตรวจและการแปลผล ความถูกต้องและข้อจำกัด
1. Homans sign กระดกข้อเท้าขึ้น (dorsiflexion) ขณะเหยียดเข่า หากผู้ป่วยปวดน่องถือว่าเป็นผลบวก ความไวต่ำ (ประมาณ 10–30%) และความจำเพาะต่ำ อาจให้ผลบวกเทียมในกล้ามเนื้ออักเสบ หรือปวดน่องจากสาเหตุอื่น ไม่แนะนำให้ใช้เพียงลำพัง
2. Lowenberg's sign พันผ้าพันวัดความดันที่น่อง แล้วเพิ่มความดัน หากปวดมากที่ความดันต่ำ (<80 mmHg) ถือว่าเป็นผลบวก ความจำเพาะต่ำ อาจทำให้ผู้ป่วยไม่สบาย และไม่เหมาะในผู้ที่ปวดน่องอยู่เดิม
3. Rose's sign ยกขาสูงค้างไว้ จะพบสีผิวซีดลง หรือกลายเป็นสีม่วงซีด ไม่จำเพาะ อาจพบในโรคหลอดเลือดอื่น ๆ เช่น โรคหลอดเลือดแดงส่วนปลาย
4. Bancroft's sign บีบกล้ามเนื้อน่องจากด้านหน้า–หลัง หากเจ็บมากกว่าการบีบด้านข้าง ถือว่าเป็นผลบวก ไม่มีข้อมูลความแม่นยำเชิงตัวเลขที่ชัดเจน ขึ้นกับความรู้สึกผู้ป่วย และตรวจซ้ำยาก
5. Pratt's sign สังเกตเส้นเลือดดำตื้นโป่งพองร่วมกับอาการบวมของขา พบได้ในภาวะหลอดเลือดดำผิดปกติอื่น ไม่สามารถยืนยัน DVT ได้
6. Peabody's sign งอเข่าแล้วสังเกตอาการปวดน่อง หากปวดมากขึ้นถือว่าเป็นผลบวก หลักฐานทางวิชาการจำกัด ไม่สามารถแยก DVT จากภาวะข้อเข่าหรือกล้ามเนื้อผิดปกติอื่นได้
7. Louvel's sign ผู้ป่วยไอหรือเบ่งแล้วเกิดอาการปวดน่อง ไม่จำเพาะ อาจเกิดจากกล้ามเนื้อหรือเส้นประสาท
8. Lisker's sign กดหรือเคาะเบา ๆ บริเวณกระดูกหน้าแข้ง หากเจ็บถือว่าเป็นผลบวก ความไวและความจำเพาะต่ำมาก ไม่ใช้ในเวชปฏิบัติสมัยใหม่


สรุป

อาการแสดงทางคลินิกของ DVT เช่น Homans sign และอาการอื่น ๆ มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์และช่วยให้เข้าใจพยาธิสรีรวิทยาของโรค แต่ ส่วนใหญ่มีความไวและความจำเพาะต่ำ ไม่เพียงพอสำหรับการวินิจฉัยที่แน่นอน

ในเวชปฏิบัติปัจจุบัน การประเมิน DVT ควรอาศัยการซักประวัติ ปัจจัยเสี่ยง การประเมินความน่าจะเป็นทางคลินิก (เช่น Wells score) ร่วมกับการตรวจทางห้องปฏิบัติการและการตรวจทางภาพวินิจฉัย เช่น Duplex ultrasound

อย่างไรก็ตาม ความรู้เกี่ยวกับอาการแสดงเหล่านี้ยังคงมีประโยชน์ ในฐานะเครื่องมือช่วยคัดกรองเบื้องต้น และช่วยเสริมการตัดสินใจทางคลินิกอย่างรอบคอบ