Wells Score: แบบประเมินโอกาสการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน

ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในระบบหลอดเลือดดำเป็นปัญหาทางการแพทย์ที่สำคัญ โดยเฉพาะ เส้นเลือดดำลึกอุดตัน (Deep vein thrombosis; DVT) และ ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในปอด (Pulmonary embolism; PE) ซึ่งอาจคุกคามชีวิตหากไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที

เนื่องจากอาการของโรคเหล่านี้อาจไม่ชัดเจน และคล้ายกับโรคอื่น จึงมีการพัฒนาเครื่องมือช่วยประเมินความน่าจะเป็นทางคลินิกขึ้น หนึ่งในเครื่องมือที่ได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลายคือ Wells score

ประวัติการพัฒนา

Wells score ถูกพัฒนาโดย Dr. Philip Wells และคณะ ในช่วงทศวรรษ 1990 จากการศึกษาผู้ป่วยที่สงสัยภาวะลิ่มเลือดอุดตัน

แนวคิดหลักคือ การรวบรวมข้อมูลจากประวัติ อาการแสดง และการตรวจร่างกาย มาประเมินเป็นคะแนน เพื่อจัดกลุ่มผู้ป่วยตามระดับความเสี่ยง ก่อนตัดสินใจตรวจทางห้องปฏิบัติการหรือการตรวจทางภาพวินิจฉัย

ต่อมามีการพัฒนา Wells score ออกเป็น 2 รูปแบบหลัก ได้แก่

• Wells score for DVT
• Wells score for PE

Wells score for DVT

1. องค์ประกอบ (Criteria)

เกณฑ์ประเมิน	คะแนน
มีมะเร็งที่กำลังรักษา หรือรักษาภายใน 6 เดือน	+1
อัมพาต ขาอ่อนแรง หรือใส่เฝือกที่ขา	+1
นอนติดเตียง > 3 วัน หรือผ่าตัดใหญ่ภายใน 12 สัปดาห์	+1
กดเจ็บตามแนวหลอดเลือดดำลึก	+1
ขาบวมทั้งข้าง	+1
เส้นรอบวงน่องต่างกัน > 3 ซม.	+1
มีอาการบวมกดบุ๋มเฉพาะข้างที่สงสัย	+1
เส้นเลือดดำตื้นโป่งพอง (ไม่รวมเส้นเลือดขอด)	+1
มีการวินิจฉัยอื่นที่เป็นไปได้พอ ๆ หรือมากกว่า DVT	−2

2. การแปลผล

• ≤ 1 คะแนน : โอกาสเป็น DVT ต่ำ (DVT unlikely)
• ≥ 2 คะแนน : โอกาสเป็น DVT สูง (DVT likely)

3. ความถูกต้องและความน่าเชื่อถือ

Wells score for DVT มีประโยชน์อย่างมากในการคัดกรองผู้ป่วย โดยเฉพาะเมื่อใช้ร่วมกับการตรวจ D-dimer

• คะแนนต่ำ + D-dimer ปกติ → สามารถตัด DVT ออกได้อย่างปลอดภัย
• คะแนนสูง → ควรตรวจ Duplex ultrasound

4. ข้อจำกัด

• เป็นการประเมิน "ความน่าจะเป็น" ไม่ใช่การยืนยันการวินิจฉัย
• ขึ้นกับการตรวจร่างกายและประสบการณ์ผู้ประเมิน
• ความแม่นยำลดลงในผู้ป่วยตั้งครรภ์ ผู้ป่วยมะเร็ง และผู้ป่วยหลังผ่าตัด

Wells score for PE

1. องค์ประกอบ (Criteria)

เกณฑ์ประเมิน	คะแนน
มีอาการหรืออาการแสดงของ DVT	+3
แพทย์เห็นว่า PE เป็นการวินิจฉัยที่เป็นไปได้มากที่สุด	+3
อัตราการเต้นหัวใจ > 100 ครั้ง/นาที	+1.5
นอนติดเตียง > 3 วัน หรือผ่าตัดใน 4 สัปดาห์	+1.5
เคยเป็น DVT หรือ PE มาก่อน	+1.5
ไอเป็นเลือด	+1
มีมะเร็งที่กำลังรักษา	+1

2. การแปลผล

• ≤ 4 คะแนน : โอกาสเป็น PE ต่ำ (PE unlikely)
• > 4 คะแนน : โอกาสเป็น PE สูง (PE likely)

3. ความถูกต้องและความน่าเชื่อถือ

Wells score for PE เป็นเครื่องมือหลักในห้องฉุกเฉิน ใช้ร่วมกับ D-dimer และ CT pulmonary angiography (CTPA)

4. ข้อจำกัด

• มีข้อที่ใช้ดุลยพินิจของแพทย์ อาจเกิดความแปรปรวน
• ไม่เหมาะใช้เพียงลำพังในผู้ป่วยวิกฤต

สรุปภาพรวมของ Wells score

Wells score เป็นเครื่องมือประเมินความน่าจะเป็นทางคลินิก ที่มีบทบาทสำคัญในการดูแลผู้ป่วยที่สงสัยภาวะลิ่มเลือดอุดตัน

• Wells score for DVT → เน้นการประเมินที่ขา
• Wells score for PE → เน้นผลกระทบต่อปอดและระบบไหลเวียน

แม้จะไม่ใช่เครื่องมือยืนยันการวินิจฉัย แต่เมื่อใช้ร่วมกับการตรวจทางห้องปฏิบัติการและการตรวจทางภาพวินิจฉัย Wells score ช่วยให้การตัดสินใจทางคลินิกเป็นไปอย่างมีเหตุผล ลดการตรวจที่ไม่จำเป็น และเพิ่มความปลอดภัยแก่ผู้ป่วย