มะเร็งต่อมลูกหมาก (Prostatic cancer)

มะเร็งต่อมลูกหมากมี 2 ชนิด คือ carcinoma ซึ่งพบในชายชรา (เกือบทั้งหมดมีอายุมากกว่า 60 ปี) และ sarcoma ซึ่งพบได้น้อยมากในเด็กโต ในประเทศไทยมะเร็งต่อมลูกหมากพบมากเป็นอันดับที่ 5 ของมะเร็งในเพศชาย ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักจะมาพบแพทย์ในระยะลุกลามซึ่งทำให้การรักษาไม่สามารถทำให้หายขาดได้

อาการของผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งของต่อมลูกหมาก แบ่งเป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ ได้แก่

1. กลุ่มที่ไม่มีอาการใด ๆ ตรวจพบจากการตรวจร่างกายประจำปี ผู้ป่วยกลุ่มนี้มักวินิจฉัยโรคได้ในระยะเริ่มต้น เมื่อได้รับการรักษาแล้วจะสามารถหายขาดจากโรคได้
2. กลุ่มที่มีอาการเดียวกับภาวะต่อมลูกหมากโต เมื่อผ่านการตรวจอย่างละเอียดหรือผ่าตัดไปแล้วจึงพบว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก ในกลุ่มนี้ อาการของมะเร็งต่อมลูกหมากที่เพิ่มเติมมาได้แก่ อวัยวะเพศแข็งตัวยาก เวลาหลั่งเมื่อถึงจุดสุดยอดจะปวด มีเลือดในน้ำเชื้อหรือปัสสาวะ
3. กลุ่มที่มีอาการของมะเร็งโดยทั่วไป ได้แก่อาการเบื่ออาหาร น้ำหนักลด ปวดเมื่อยตามร่างกาย ปวดหลัง ปวดข้อ มีกระดูกหักได้ง่าย อาการเหล่านี้เป็นผลจากการลุกลามของมะเร็ง ผู้ป่วยในระยะนี้ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่การรักษาจะทำให้ผู้ป่วยดีขึ้นและอาจป้องกันการลุกลามของมะเร็งได้

การวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากประกอบด้วยการตรวจทางทวารหนัก การเจาะเลือดเพื่อหาสารบ่งชี้มะเร็งต่อมลูกหมาก คือ PSA (Prostate-Specific Antigen) และการตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิ โดยทั่วไปแพทย์ที่เชี่ยวชาญทางด้านระบบปัสสาวะและระบบสืบพันธุ์ของเพศชายพอจะแยกมะเร็งต่อมลูกหมากได้คร่าว ๆ จากการคลำผ่านรูทวารหนัก เพราะมะเร็งของต่อมลูกหมากจะมีเนื้อแข็งมาก ผิวขรุขระ และโตไม่สม่ำเสมอกันทั้งก้อน ค่า PSA จะช่วยในการตัดสินใจว่าจะต้องตัดชิ้นเนื้อไปตรวจต่อหรือไม่

การตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากทำได้โดยการใช้เครื่องมืออัลตราซาวด์ของต่อมลูกหมากช่วย โดยแพทย์จะใช้เครื่องมือสอดเข้าทางทวารหนัก แล้วตัดเนื้อไปตรวจด้วยเข็มที่มีขนาดเล็ก ไม่ต้องดมยาสลบ เมื่อทำเสร็จแล้วก็สามารถกลับบ้านได้

มะเร็งต่อมลูกหมากจะแบ่งได้เป็น 4 ระยะ ในระยะที่ I และ II มะเร็งจะยังอยู่ภายในต่อมลูกหมาก ในระยะที่ III และ IV จะเป็นระยะลุกลามออกนอกต่อมลูกหมาก และไปบริเวณต่อมน้ำเหลืองและกระดูก โดยเฉพาะกระดูกสันหลัง ผู้ป่วยอาจเป็นอัมพาตจากการหักของกระดูกสันหลังได้

แนวทางการรักษา

• มะเร็งต่อมลูกหมากระยะแรกที่ยังไม่มีการกระจายออกไปนอกต่อมลูกหมาก สามารถรักษาได้ 2 วิธี คือ
  1. ผ่าตัดเอาต่อมลูกหมากออกทั้งหมด (Radical Prostatectomy) ซึ่งอาจผ่าโดยเปิดแผลทางหน้าท้อง หรือผ่าโดยใช้กล้องก็สุดแล้วแต่ความชำนาญของแพทย์ ต้องเลาะเอาต่อมน้ำเหลืองทั้งหมดออกด้วย การผ่าตัดเป็นวิธีที่สามารถทำให้หายจากโรคได้ แต่ผลข้างเคียงที่อาจพบหลังผ่าตัด ได้แก่ การสูญเสียสมรรถภาพทางเพศ ท่อปัสสาวะตีบ และปัสสาวะเล็ด เป็นต้น
  2. การฝังรังสี (Brachytherapy) เป็นการฝังแท่งรังสีขนาดเล็กมากเข้าไปที่ต่อมลูกหมากผ่านผิวหนังบริเวณฝีเย็บ ผลข้างเคียง คือ จะเกิดการระคายเคืองของเยื่อบุผิวของกระเพาะปัสสาวะหรือเยื่อบุผิวของลำไส้ตรง ทำให้มีปัสสาวะหรืออุจจาระเป็นเลือดเป็นครั้งคราว ปัสสาวะหรืออุจจาระลำบากได้
• มะเร็งต่อมลูกหมากระยะลุกลาม มะเร็งในระยะนี้ไม่สามารถจะรักษาให้หายขาดได้แล้ว การรักษามีจุดประสงค์เพียงเพื่อยับยั้งการลุกลามเพิ่มขึ้นของมะเร็ง และรักษาอาการปวดที่เกิดจากมะเร็งให้คงคุณภาพชีวิตให้ดีที่สุด หลักการรักษาที่สำคัญคือ ยับยั้งหรือทำลายแหล่งผลิตฮอร์โมนเพศชาย ซึ่งเป็นตัวกระตุ้นที่สำคัญของมะเร็งต่อมลูกหมาก โดยมี 2 วิธีคือ
  1. ผ่าตัดเอาลูกอัณฑะออกทั้ง 2 ข้าง ซึ่งเป็นการผ่าตัดเล็ก ได้ผลดี และเร็ว
  2. ใช้ยาฉีดหรือกิน เพื่อยับยั้งฮอร์โมนเพศชาย ยาส่วนใหญ่มีราคาแพง แต่ให้ผลการรักษาดีเท่ากับการผ่าตัดเอาอัณฑะออก แต่มีข้อเสียคือ ต้องฉีดหรือกินตลอดไป

ยาเคมีบำบัดส่วนใหญ่ยังใช้ไม่ได้ผลดีกับมะเร็งต่อมลูกหมาก การแช่แข็งมะเร็งต่อมลูกหมากด้วยไนโตรเจนเหลวที่เรียกว่า Cryotherapy ยังไม่ได้รับการยอมรับกันโดยทั่วไปว่าได้ผลดี

มะเร็งต่อมลูกหมากส่วนใหญ่มีการดำเนินโรคไปอย่างช้า ๆ ผู้ป่วยหลายรายที่แม้จะอยู่ในระยะลุกลามก็ยังสามารถจะมีชีวิตอยู่ต่อไปอีกได้นานเมื่อเทียบกับมะเร็งชนิดอื่น ๆ เช่น มะเร็งปอด ตับ และลำไส้ใหญ่