ยาต้านไวรัส (Antivirals)
ยาต้านไวรัสเป็นหนึ่งในยาต้านจุลชีพที่ออกฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อไวรัสเท่านั้น มันไม่สามารถฆ่าไวรัสได้ การผลิตยาต้านไวรัสค่อนข้างยากกว่ายาปฏิชีวนะ เพราะไวรัสแบ่งตัวอยู่ภายในเซลล์ของเรา จึงยากที่จะหาจุดโจมตีของยาต่อการเจริญเติบโตของไวรัสโดยไม่มีผลต่อเซลล์ของเราเอง นอกจากนั้นความหลากหลายในคุณลักษณะของไวรัสแต่ละชนิดยังทำให้ยากต่อการผลิตยาต้านไวรัสโดยรวมอีกด้วย
อย่างไรก็ดี ทุกสิ่งไม่เกินความสามารถของมนุษย์ นักวิจัยสามารถคิดค้นยาต้านไวรัสสำหรับโรคที่ร้ายแรงได้หลายโรค ภาพข้างล่างแสดงวงจรชีวิตของเชื้อไวรัสในคนและตำแหน่งการออกฤทธิ์ยังยั้งของยาต้านไวรัสเท่าที่มีในปัจจุบัน
- ยายับยั้งการเกาะจับและการเชื่อม envelop ของไวรัสกับผนังเซลล์ของโฮสต์เพื่อเข้าสู่เซลล์ ได้แก่ยาต้านไวรัสเอดส์กลุ่ม Entry/Fusion inhibitors เช่น Enfuvirtide, Maraviroc เป็นต้น
- ยายับยั้งการลอกเปลือกของไวรัส (uncoating) เมื่อเข้าเซลล์แล้ว ได้แก่ยาต้านไวรัสไข้หวัดใหญ่กลุ่มแรก ๆ เช่น Amantadine, Rimantadine
- ยายับยั้งขบวนการคัดลอก RNA ไปเป็น DNA ของไวรัส (reverse transcription) ได้แก่ยากลุ่ม Nucleoside/Nucleotide analogues เช่น Lamivudine, Tenofovir เป็นต้น
- ยายับยั้งเอ็นไซม์ DNA polymerase ของไวรัส เพื่อไม่ให้ไวรัสเพิ่มจำนวน DNA ได้ เป็นเป้าหมายหลักของยาต้านไวรัสตระกูลเฮอร์ปีส์ที่ทำให้เกิดโรคเริม อีสุกอีใส งูสวัด
- ยายับยั้งไม่ให้ DNA ของไวรัสรวมตัวกับ DNA ของโฮสต์ ได้แก่ยาต้านไวรัสเอดส์กลุ่ม Integrase inhibitors เช่น Elvitegravir, Raltegravir เป็นต้น
- ยายับยั้งการสร้าง RNA ภายในนิวเคลียส เช่น Ribavirin ที่ใช้รักษาโรคไวรสตับอักเสบ ซี
- ยายับยั้งการทำสำเนารหัสพันธุกรรม (mRNA capping) ของไวรัส เช่น Ribavirin
- ยายับยั้งเอ็นไซม์ protease ที่ไวรัสใช้ในการสร้างโปรตีน ได้แก่ยาต้านไวรัสเอดส์กลุ่ม Protease inhibitors เช่น Saquinavir, Indinavir เป็นต้น
- ยายับยั้งการขดรวมตัวกันของไวรัส (Assembly) เตรียมที่จะออกจากเซลล์ของโฮสต์ ยาที่ออกฤทธิ์ตรงตำแหน่งนี้โดยตรงยังอยู่ในการวิจัย
- ยายับยั้งเอ็นไซม์ neuraminidase ของไวรัส เพื่อไม่ให้ไวรัสหลุดออกจากเซลล์หนึ่งไปเข้าอีกเซลล์หนึ่งได้ เช่น Oseltamivir ที่ใช้ป้องกันและรักษาไข้หวัดใหญ่ในปัจจุบัน