โรคหลอดลมอักเสบเฉียบพลัน (Acute bronchitis)

โรคหลอดลมอักเสบเฉียบพลันเป็นภาวะที่มีการอักเสบของทางเดินหายใจส่วนล่าง ก่อนที่จะถึงเนื้อปอด สาเหตุได้แก่

• การติดเชื้อจุลินทรีย์ ซึ่งเป็นได้ทั้งไวรัส แบคทีเรีย เชื้อรา ฯลฯ
• การสูดดมสารเคมี ควันไฟ ละอองฝอยของโลหะหนัก
• การมีสิ่งแปลกปลอมหล่นเข้าไปในหลอดลม
• การแพ้อาหารหรือยาบางชนิด
• ภาวะแทรกซ้อนจากโรคอื่น ๆ

อาการโดยรวมมักคล้ายกันไม่ว่าจะเกิดจากสาเหตุใด แต่หากเป็นการติดเชื้อที่มียารักษาเฉพาะ เช่น แบคทีเรีย การให้ยาปฏิชีวนะจะช่วยทำให้โรคหายเร็วขึ้น โดยสัญญาณสำคัญที่บ่งบอกว่าน่าจะเกิดจากการติดเชื้อคือการมี ไข้

โรคนี้มักเกิดตามหลังการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน เช่น หวัด หรือคออักเสบ อาการที่บ่งชี้ว่าเริ่มเป็นหลอดลมอักเสบ ได้แก่ ไอมาก มีเสมหะ เหนื่อยง่าย หายใจเร็ว จมูกบานขณะหายใจ และบางรายมีเสียงหายใจดังคล้ายโรคหอบหืด เชื้อสาเหตุส่วนใหญ่เป็นแบคทีเรีย แต่ในเด็กมักเกิดจากการติดเชื้อไวรัสที่ลุกลาม

ในกรณีที่มีสาเหตุมาจากการติดเชื้อ ภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยคือการลุกลามลงไปกลายเป็นปอดบวม และในเด็กเล็ก ๆ อาจเกิดภาวะการขาดออกซิเจนจากการบวมของเซลล์ผนังหลอดลมจนอุดทางเดินหายใจ

การวินิจฉัยโรค

การวินิจฉัยโรคหลอดลมอักเสบเฉียบพลันอาศัยอาการทางคลินิก และภาพรังสีทรวงอกซึ่งไม่พบลักษณะของหลอดลมพอง (bronchiectasis) ภาวะน้ำคั่งในปอด (pulmonary congestion) หรือปอดอักเสบ ทั้งนี้ต้องแยกโรคออกจากโรคหอบหืด ซึ่งมักมีประวัติการเกิดซ้ำ โดยเฉพาะในช่วงอากาศเปลี่ยนแปลง

เมื่อวินิจฉัยแล้ว ควรหาสาเหตุที่แท้จริงก่อนสรุปว่าเกิดจากการติดเชื้อ การตรวจเสมหะและการตรวจเลือดจะช่วยบอกได้ว่าสาเหตุเกิดจากการติดเชื้อหรือไม่

การรักษา

การรักษามุ่งเน้นบรรเทาอาการและป้องกันภาวะแทรกซ้อน ได้แก่ การให้ออกซิเจนในรายที่ขาดออกซิเจน ยาลดไข้ ยาละลายเสมหะ และยาขยายหลอดลม หากมีข้อบ่งชี้ว่ามาจากการติดเชื้อแบคทีเรีย จึงใช้ยาปฏิชีวนะร่วมด้วย สิ่งสำคัญคือผู้ป่วยควรเข้ารับการตรวจร่างกาย ตรวจเลือด เสมหะ และเอ็กซเรย์ปอด เพื่อยืนยันว่าโรคยังไม่ลุกลามเป็นปอดบวมและเพื่อพิจารณาความจำเป็นในการใช้ยาปฏิชีวนะ

การป้องกัน

การป้องกันโรคหลอดลมอักเสบเฉียบพลันทำได้โดยการหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยง เช่น งดสูบบุหรี่ หลีกเลี่ยงการสูดดมควันหรือสารเคมี ควรป้องกันการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบนด้วยการล้างมือบ่อย ๆ สวมหน้ากากในที่แออัด และดูแลสุขภาพให้แข็งแรง เช่น รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ พักผ่อนให้เพียงพอ และออกกำลังกายสม่ำเสมอ ในผู้ป่วยโรคประจำตัว ควรรักษาอย่างต่อเนื่องเพื่อลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน

สรุป

โรคหลอดลมอักเสบเฉียบพลันเป็นภาวะอักเสบของหลอดลมที่มักเกิดตามหลังการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน อาการสำคัญคือไอมาก มีเสมหะ เหนื่อยง่าย และอาจมีไข้ การวินิจฉัยอาศัยอาการร่วมกับผลรังสีทรวงอกเพื่อแยกจากโรคอื่น การรักษาเน้นการบรรเทาอาการและใช้ยาปฏิชีวนะเฉพาะเมื่อมีหลักฐานสนับสนุนว่ามีการติดเชื้อแบคทีเรีย ภาวะแทรกซ้อนสำคัญคือปอดบวม โดยเฉพาะในเด็กเล็ก การป้องกันที่ดีที่สุดคือการลดปัจจัยเสี่ยง รักษาสุขภาพให้แข็งแรง และดูแลโรคประจำตัวอย่างเหมาะสม