โรคทริฆิโนสิส (Trichinosis)

โรคทริฆิโนสิสเกิดจากพยาธิตัวกลมขนาดเล็ก ยาวเพียง 1-4 มิลลิเมตร ชื่อ Trichinella spiralis อาศัยอยู่ในกล้ามเนื้อของคนและสัตว์หลายชนิด คนติดโรคโดยการรับประทานเนื้อหมู หนู หรือหมาไนที่มีซิสต์ของพยาธินี้อยู่โดยไม่ได้ทำให้สุก เช่น ลาบ แหนม เมื่อคนกินเข้าไป พยาธิตัวอ่อนจะออกมาจากซิสต์ เจริญเป็นตัวแก่อย่างรวดเร็วภายใน 7-10 วัน ตัวแก่อาศัยอยู่ในเยื่อบุของลำไส้เล็กส่วนต้น ตัวเมียออกลูกเป็นตัวอ่อน (larva) ซึ่งจะไชเข้ากระแสเลือด และเข้าไปขดอยู่ในกล้ามเนื้อ กล้ามเนื้อที่พยาธิชอบมากที่สุดคือกล้ามเนื้อกระบังลม ต่อมาตัวอ่อนจะกลายเป็นซิสต์ ถ้าซิสต์ไม่ถูกโฮสต์ตัวใหม่กินก็จะมีหินปูนมาจับ และจะค่อย ๆ ตายไป พยาธิตัวแก่มีชีวิตอยู่ได้ประมาณ 1-4 เดือน ตัวเมียตัวหนึ่งออกลูกได้ 1,000-1,500 ตัว

อาการของโรค

อาการของโรคจะแบ่งออกเป็น 3 ระยะ

• ระยะแรก: หลังรับประทานเนื้อสัตว์ดิบที่มีซิสต์อยู่ประมาณ 24 ชั่วโมง ผู้ป่วยจะมีอาการทางระบบทางเดินอาหาร ได้แก่ ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน และท้องเสีย โดยอาการมักเป็นอยู่ประมาณ 5 วันแล้วค่อย ๆ ทุเลา
• ระยะที่สอง: เริ่มประมาณวันที่ 7 หลังติดเชื้อ ตัวอ่อนเข้าสู่กล้ามเนื้อ ทำให้มีไข้สูง ปวดกล้ามเนื้อรุนแรงจนไม่อยากขยับตัว หายใจลำบาก เคี้ยว กลืน และพูดลำบาก อาจมีผื่นแดงตามผิวหนัง และมีระดับอีโอซิโนฟิลในเลือดสูงมาก บางรายอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนหากตัวอ่อนไชเข้าสู่ปอด หัวใจ หรือสมอง ซึ่งอาจทำให้เสียชีวิตได้
• ระยะที่สาม: ตัวอ่อนพัฒนาเป็นซิสต์ อาการต่าง ๆ จะค่อย ๆ ดีขึ้น แต่ซิสต์ยังคงอยู่ในกล้ามเนื้อไปอีกนาน หากซิสต์ตายจะถูกหินปูนหุ้มและสามารถตรวจพบได้จากการเอกซเรย์

การวินิจฉัย

การวินิจฉัยอาศัยข้อมูลจากประวัติการรับประทานเนื้อสัตว์ดิบ ลำดับการเกิดอาการ ผลตรวจเลือดที่มักพบอีโอซิโนฟิลสูง และการตรวจทางซีโรโลยี การยืนยันการวินิจฉัยทำได้โดยการตัดชิ้นเนื้อจากกล้ามเนื้อ (เช่น กล้ามเนื้อน่อง) เพื่อตรวจหาตัวอ่อนของพยาธิ

การรักษา

หากมีอาการท้องเสียในระยะแรกและสงสัยว่ามีการติดพยาธิจากการกินเนื้อดิบ ควรให้ยา Mebendazole ขนาด 5 มก./กก./วัน เป็นเวลา 3 วัน เพื่อฆ่าพยาธิในลำไส้

ผู้ป่วยที่มีไข้สูงและปวดกล้ามเนื้อรุนแรงหลังมีอาการท้องเดินประมาณ 1 สัปดาห์ ควรเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลเพื่อเฝ้าระวังภาวะหัวใจล้มเหลวและการหายใจล้มเหลวเฉียบพลัน

พยากรณ์โรค

ผู้ป่วยส่วนใหญ่ที่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกต้องตั้งแต่ระยะเริ่มต้นจะหายเป็นปกติ แต่ในรายที่มีการติดเชื้อรุนแรง โดยเฉพาะเมื่อพยาธิไชเข้าสู่อวัยวะสำคัญ เช่น หัวใจหรือสมอง อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงและมีโอกาสเสียชีวิตได้ การพยากรณ์โรคจึงขึ้นอยู่กับความรุนแรงของการติดเชื้อและความรวดเร็วในการรักษา

การป้องกัน

การป้องกันทำได้โดยง่าย คือรับประทานเนื้อสัตว์ที่ปรุงสุกทุกครั้ง หลีกเลี่ยงการรับประทานเนื้อหมูหรือเนื้อสัตว์ป่าที่ปรุงแบบดิบหรือกึ่งสุกกึ่งดิบ

สรุป

โรคทริฆิโนสิสเป็นโรคพยาธิที่เกิดจากการรับประทานเนื้อสัตว์ดิบที่มีซิสต์ของ Trichinella spiralis อาการมีตั้งแต่ปวดท้อง ท้องเสีย ไปจนถึงปวดกล้ามเนื้อรุนแรงและภาวะแทรกซ้อนที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต การวินิจฉัยอาศัยประวัติ อาการ ผลตรวจเลือด และการตรวจชิ้นเนื้อ การรักษาด้วยยาถ่ายพยาธิและการดูแลในโรงพยาบาลในรายที่รุนแรงช่วยลดความเสี่ยงได้ การป้องกันที่ดีที่สุดคือการรับประทานเนื้อสัตว์ที่ปรุงสุกเสมอ