โรคพยาธิเส้นด้าย (Enterobiasis)

โรคพยาธิเส้นด้าย หรือที่รู้จักกันว่า โรคพยาธิเข็มหมุด เกิดจากพยาธิตัวเล็กชื่อ Enterobius vermicularis ซึ่งพบได้บ่อยในเด็ก พยาธิตัวแก่อาศัยอยู่ในลำไส้ส่วนซีคั่มและไอเลี่ยม โดยเวลากลางคืนตัวเมียจะออกมาวางไข่บริเวณปากทวารหนักแล้วตาย ไข่พยาธิที่ออกมาจะติดอยู่ที่ผิวหนังรอบทวารหนัก เครื่องนุ่งห่ม หรือผ้าปูที่นอน และภายใน 24-36 ชั่วโมงไข่จะพัฒนาเป็นระยะที่สามารถติดต่อได้

เมื่อผู้ป่วยเกาบริเวณก้น ไข่จะติดมือหรือเล็บ และหากนำมือที่ปนเปื้อนไปหยิบอาหารเข้าปาก ไข่ก็จะเข้าสู่ร่างกาย เด็กที่มีพฤติกรรมชอบกัดเล็บหรือดูดนิ้วมือจะมีความเสี่ยงสูงขึ้น ไข่ที่ถูกกินเข้าไปจะฟักเป็นตัวอ่อนในลำไส้เล็ก และเจริญเป็นตัวแก่ ตัวผู้จะตายหลังผสมพันธุ์ ส่วนตัวเมียจะเคลื่อนออกมาวางไข่ในตอนกลางคืนแล้วตาย บางครั้งไข่อาจฟักเป็นตัวอ่อนที่ปากทวารหนักและไชย้อนกลับเข้าสู่ลำไส้ได้

อาการของโรค

โรคนี้ติดต่อได้ง่าย มักพบเป็นทั้งครอบครัวหรือทั้งโรงเรียน อาการมักไม่รุนแรง ส่วนมากจะคันทวารหนักในเวลากลางคืน ในเด็กที่มีพยาธิมาก ๆ อาจมีอาการเบื่ออาหาร น้ำหนักลด หงุดหงิด และอาจมีอาการอักเสบของบริเวณปากทวารหนัก

การวินิจฉัย

การวินิจฉัยทำได้โดย:

1. ตรวจหาไข่พยาธิด้วยวิธี “สก็อตเทปเทสต์” คือใช้สก็อตเทปแตะบริเวณทวารหนักในตอนเช้าก่อนอาบน้ำ แล้วนำไปส่องตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์ ไข่ของพยาธิเส้นด้ายจะมีรูปเป็นวงรีที่มีส่วนโค้งของสองด้านไม่เท่ากัน ดูคล้ายอักษรตัว D ภายในมีตัวอ่อนของพยาธิพับครึ่งอยู่
2. พบพยาธิตัวแก่ที่บริเวณทวารหนักหรือในอุจจาระในบางโอกาส

การรักษา

ยาที่ใช้รักษาพยาธิเส้นด้าย ได้แก่ Mebendazole, Albendazole หรือ Pyrantel pamoate โดยให้รับประทานครั้งเดียว และมักต้องให้ซ้ำหลังจาก 2 สัปดาห์เพื่อกำจัดตัวอ่อนที่ฟักใหม่ เนื่องจากโรคนี้ติดต่อได้ง่าย แนะนำให้รักษาสมาชิกทุกคนในครอบครัวพร้อมกันเพื่อลดการติดซ้ำ

ในผู้ป่วยที่มีอาการคันมาก อาจให้ยาทาเพื่อลดการระคายเคืองบริเวณทวารหนักร่วมด้วย

การป้องกัน

• รักษาสุขอนามัยส่วนบุคคล ล้างมือบ่อย ๆ โดยเฉพาะก่อนรับประทานอาหารและหลังเข้าห้องน้ำ
• ตัดเล็บให้สั้น และหลีกเลี่ยงการกัดเล็บหรือดูดนิ้วมือ
• ซักทำความสะอาดผ้าปูที่นอน เสื้อผ้า และผ้าเช็ดตัวบ่อย ๆ
• อาบน้ำและเปลี่ยนชุดชั้นในทุกวัน
• รักษาสมาชิกครอบครัวพร้อมกันเพื่อลดโอกาสการติดซ้ำ

สรุป

โรคพยาธิเส้นด้ายเป็นโรคพยาธิที่พบบ่อยในเด็ก ติดต่อได้ง่ายภายในครอบครัวและสถานศึกษา อาการสำคัญคือคันทวารหนักตอนกลางคืน การวินิจฉัยทำได้ง่ายด้วยวิธีสก็อตเทปเทสต์ การรักษาใช้ยาถ่ายพยาธิและมักต้องรักษาทุกคนในครอบครัวร่วมกัน การป้องกันที่สำคัญคือการรักษาสุขอนามัยส่วนบุคคลและสิ่งแวดล้อม หากได้รับการรักษาและดูแลอย่างเหมาะสม โรคนี้สามารถหายได้โดยไม่มีภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง