โรคหนังเน่า (Necrotizing fasciitis)

โรคหนังเน่าเป็นโรคติดเชื้อของเนื้อเยื่อใต้ผิวหนังที่มีความรุนแรงมาก เกิดจากการทำลายลึกลงไปถึงชั้นพังผืดและกล้ามเนื้อ ส่งผลให้เกิดหนองและเนื้อตายเป็นวงกว้าง หากรักษาช้าอาจนำไปสู่การสูญเสียอวัยวะ การติดเชื้อในกระแสเลือด และการเสียชีวิตได้ การวินิจฉัยทำได้ยาก เนื่องจากในระยะแรกผู้ป่วยมักมีเพียงอาการปวดที่รุนแรง แต่สภาพผิวหนังภายนอกอาจดูปกติหรือผิดปกติเพียงเล็กน้อย และเมื่อทิ้งไว้ อาการปวดอาจลดลงเพราะเชื้อลุกลามลงข้างล่าง ซึ่งมีประสาทรับความรู้สึกน้อยกว่าที่ผิวหนัง ส่วนใหญ่กว่าจะวินิจฉัยได้ก็ต้องมีอาการจับไข้ หนาวสั่น หายใจหอบเนื่องจากภาวะเลือดเป็นกรด ซึ่งเป็นสัญญาณบอกว่าเชื้อเข้าสู่กระแสเลือดแล้ว

เชื้อที่เป็นสาเหตุมีได้หลายชนิด ทั้งแบคทีเรียแกรมบวก แบคทีเรียแกรมลบ เชื้อไม่ใช้ออกซิเจน (anaerobes) และบางครั้งเกิดจากเชื้อรา การติดเชื้อมักเกิดจากเชื้อหลายชนิดร่วมกัน พยาธิสภาพเกิดจากทั้งสารพิษที่เชื้อผลิตและการกัดกินของตัวเชื้อเอง ทำให้มีชื่อเรียกแตกต่างกันตามตำแหน่งและลักษณะ เช่น Fournier's gangrene หมายถึงโรคหนังเน่าที่เกิดบริเวณทวารหนักและอวัยวะสืบพันธุ์, Gas gangrene เกิดจากเชื้อ Clostridium perfringens ทำให้เนื้อเยื่อตายเป็นสีดำ พอง มีหนองและแก๊สสะสม, และ Necrotizing fasciitis ใช้เรียกในกรณีทั่วไปที่การอักเสบลุกลามลึกถึงชั้นพังผืดที่หุ้มกล้ามเนื้อ

อาการของโรค

แม้ชื่อโรคจะฟังดูรุนแรง แต่โรคนี้ไม่ได้เกิดและติดต่อกันโดยง่าย โดยมากพบในผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการติดเชื้อ เช่น ผู้สูงอายุ, ผู้ที่มีภาวะโปรตีนในเลือดต่ำ (hypoalbuminemia), เบาหวาน, มะเร็ง, โรคอ้วน, โรคหลอดเลือดอุดตัน, ภาวะขาดสารอาหาร, การติดยาเสพติดหรือแอลกอฮอล์, ผู้ใช้ยากดภูมิคุ้มกัน, ผู้มีบาดแผล หรือผิวหนังถูกไฟไหม้

อาการของโรคมักค่อย ๆ ดำเนินไป เริ่มจากปวดตรงอวัยวะที่ติดเชื้อ มักเป็นบริเวณแขนหรือขาที่มีบาดแผลมาก่อน ใหม่ ๆ จะปวดเฉพาะเวลาขยับ ระยะนี้อาจกินเวลาหลายวัน ต่อมาจะเริ่มมีไข้ ผิวหนังเหนือบริเวณที่ติดเชื้อจะบวม แดง ร้อน หากกดจะเจ็บมาก ผู้ป่วยมักมีไข้สลับกับเหงื่อออก อ่อนเพลีย บางรายคลำได้ฟองอากาศเล็ก ๆ ใต้ผิวหนังจากแก๊สที่เชื้อสร้างขึ้น หากเชื้อเข้าสู่กระแสเลือด ผู้ป่วยจะกระวนกระวาย หายใจเร็ว ชีพจรเต้นเร็ว ความดันโลหิตลด และซึมลงอย่างรวดเร็ว

ภาวะแทรกซ้อนที่พบบ่อยในรายที่รักษาช้าคือ เชื้อกินทะลุพังผืดเข้าถึงชั้นกล้ามเนื้อ ทำให้กล้ามเนื้อเน่าตายไปด้วย (myonecrosis)

การวินิจฉัยโรค

พยาธิสภาพที่เห็นเฉพาะที่ผิวหนังไม่สามารถวินิจฉัยโรคหนังเน่าได้ โรคหนังเน่าวินิจฉัยจากการผ่าตัดเปิดเข้าไปดูพยาธิสภาพโดยตรง แต่จะทำเมื่อพบหลักฐานชี้นำอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้

• ผลเอกซเรย์หรือ MRI พบหนองหรือการทำลายเนื้อเยื่อใต้ผิวหนัง
• ดูดได้หนองจากบริเวณที่ปวด
• คลำได้ฟองอากาศใต้ผิวหนัง หรือภาพเอ็กซเรย์ธรรมดาเห็นแก๊สในเนื้อเยื่อใต้ผิวหนังบริเวณที่ปวด
• มีอาการปวดรุนแรงเฉพาะที่ร่วมกับไข้ และผลเลือดบ่งชี้ว่ามีการติดเชื้อรุนแรง

เมื่อผ่าตัดแล้ว ต้องส่งชิ้นเนื้อเพื่อตรวจทางพยาธิวิทยาและเพาะเชื้อเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง เพื่อช่วยกำหนดการรักษาอย่างเหมาะสม

การรักษา

การรักษาที่สำคัญที่สุดคือการผ่าตัด ซึ่งทำหน้าที่ทั้งในการวินิจฉัยและรักษา โดยการเปิดล้างหนองและตัดเนื้อที่ตายออก มักต้องทำซ้ำทุกวันในห้องผ่าตัด พร้อมกับให้ยาปฏิชีวนะชนิดฉีดที่ครอบคลุมเชื้อหลายชนิด หากการรักษาไม่ประสบผล จำเป็นต้องพิจารณาตัดอวัยวะออกเพื่อรักษาชีวิตผู้ป่วย

พยากรณ์โรค

โรคหนังเน่าเป็นโรครุนแรงที่มีอัตราการเสียชีวิตสูง โดยเฉพาะในผู้ที่มาพบแพทย์ช้า หรือมีโรคประจำตัวร่วม เช่น เบาหวาน มะเร็ง หรือภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง หากได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที มีโอกาสรอดชีวิตและลดการสูญเสียอวัยวะได้มากขึ้น แต่ผู้ที่มีการติดเชื้อแพร่กระจายเข้าสู่กระแสเลือด มักมีการดำเนินโรคที่รุนแรงและพยากรณ์โรคไม่ดีนัก

การป้องกัน

วิธีป้องกันโรคหนังเน่าคือการลดความเสี่ยงของการติดเชื้อ ได้แก่ การดูแลรักษาความสะอาดร่างกายและแผลอย่างถูกวิธี, หลีกเลี่ยงการใช้ของมีคมร่วมกับผู้อื่น, ควบคุมโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน และภาวะโภชนาการ, งดสุราและยาเสพติด, และรีบพบแพทย์เมื่อมีบาดแผลติดเชื้อที่อาการรุนแรงหรือไม่ดีขึ้นภายในไม่กี่วัน

สรุป

โรคหนังเน่า (Necrotizing fasciitis) เป็นการติดเชื้อเนื้อเยื่ออ่อนที่รุนแรงและลุกลามรวดเร็ว หากรักษาช้าอาจเสียชีวิตหรือสูญเสียอวัยวะได้ ผู้ที่มีโรคประจำตัวหรือภูมิคุ้มกันอ่อนแอมีความเสี่ยงสูง การรักษาหลักคือการผ่าตัดตัดเนื้อที่ตายและการให้ยาปฏิชีวนะชนิดฉีด พยากรณ์โรคขึ้นกับความเร็วในการวินิจฉัยและเริ่มการรักษา ดังนั้นการสังเกตอาการและการเข้ารับการรักษาอย่างทันท่วงทีจึงเป็นสิ่งสำคัญที่สุด