โรคศูนย์กลางจอตาเสื่อม
(Age-related Macular Degeneration, AMD)

โรคศูนย์กลางจอตาเสื่อม (AMD) เป็นสาเหตุสำคัญของการสูญเสียการมองเห็นถาวรในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะในคนอายุเกิน 50 ปี พบมากในประเทศที่มีประชากรเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ เช่น สหรัฐอเมริกา ยุโรป รวมถึงเอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ความชุกของโรคจะเพิ่มขึ้นตามอายุ โดยในผู้ที่อายุเกิน 75 ปีอาจพบได้ถึง 20–30%

สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง

AMD เกิดจากการเสื่อมของบริเวณ macula ซึ่งเป็นจุดศูนย์กลางของจอตาที่มีหน้าที่ในการมองเห็นภาพชัดเจนและสี ปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญ ได้แก่:

• อายุที่มากขึ้น
• พันธุกรรมและประวัติครอบครัวเป็นโรคนี้
• การสูบบุหรี่ (เพิ่มความเสี่ยง 2–4 เท่า)
• ภาวะไขมันในเลือดสูง ความดันโลหิตสูง และโรคหัวใจหลอดเลือด
• การได้รับแสงแดดรังสี UV มากเป็นเวลานาน
• การขาดสารอาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระและลูทีน

อาการ

อาการของ AMD มักค่อย ๆ เกิดขึ้น และแตกต่างกันระหว่างชนิด dry AMD และ wet AMD:

• Dry AMD: การมองเห็นพร่ามัว โดยเฉพาะเวลามองตรงกลาง, มองเห็นเส้นตรงเป็นคลื่น, ความสามารถในการมองเห็นสีลดลง
• Wet AMD: การสูญเสียการมองเห็นกลางภาพอย่างรวดเร็ว, มองเห็นจุดดำหรือเงาดำตรงกลาง, การบิดเบี้ยวของภาพชัดเจน

การวินิจฉัย

การตรวจเพื่อยืนยัน AMD ใช้หลายวิธี ได้แก่:

• ตรวจตาด้วยเครื่อง ophthalmoscope พบ drusen (จุดเหลืองเล็ก ๆ บริเวณ macula)
• Optical Coherence Tomography (OCT): แสดงการเสื่อมและการสะสมของของเหลวใต้จอตา
• Fluorescein angiography: ใช้ในกรณีสงสัย wet AMD เพื่อตรวจหาการรั่วของหลอดเลือดผิดปกติ
• Amsler grid test: ใช้ตรวจสอบความผิดปกติของการมองเห็น เช่น เส้นตรงบิดเบี้ยว

การวินิจฉัยแยกโรค

• Diabetic retinopathy (จอตาเสื่อมจากเบาหวาน)
• Central serous chorioretinopathy
• Macular hole
• โรคต้อหิน (Glaucoma) และโรคต้อกระจก (Cataract)

การรักษา

การรักษา AMD ขึ้นอยู่กับชนิดและระยะของโรค:

• Dry AMD: ยังไม่มียาที่รักษาได้โดยตรง การรักษามุ่งเน้นที่การชะลอการดำเนินโรค โดยใช้สูตรอาหารเสริมตามการศึกษาของ AREDS2 (วิตามิน C, E, สังกะสี, ทองแดง, ลูทีน และซีแซนทีน)
• Wet AMD: ใช้การฉีดยาต้าน Vascular Endothelial Growth Factor (anti-VEGF) เช่น ranibizumab, aflibercept เพื่อลดการเกิดหลอดเลือดผิดปกติและชะลอการสูญเสียการมองเห็น
• การรักษาเสริม: การใช้เลเซอร์, การผ่าตัด photodynamic therapy (PDT) ในบางกรณี

ตารางเปรียบเทียบ Dry AMD และ Wet AMD

ลักษณะ	Dry AMD	Wet AMD
ความชุก	พบมากกว่า (~85–90% ของผู้ป่วย AMD)	พบน้อยกว่า (~10–15% ของผู้ป่วย AMD)
การดำเนินโรค	ค่อยเป็นค่อยไป สูญเสียการมองเห็นช้า	ดำเนินโรครวดเร็ว สูญเสียการมองเห็นกลางภาพอย่างฉับพลัน
ลักษณะทางพยาธิสภาพ	เกิด drusen และการฝ่อของ retinal pigment epithelium	เกิดการสร้างหลอดเลือดผิดปกติใต้ macula และมีการรั่วซึมของของเหลว/เลือด
อาการเด่น	มองเห็นพร่ามัว มองเส้นตรงบิดเบี้ยวเล็กน้อย	การมองเห็นกลางภาพหายไป มองเห็นจุดดำหรือเงาดำ
การรักษา	ไม่มีวิธีรักษาโดยตรง ใช้การเสริมอาหารตามสูตร AREDS2 เพื่อชะลอโรค	การฉีด anti-VEGF, การใช้เลเซอร์ หรือ PDT
พยากรณ์โรค	อาจคงสภาพได้นาน แต่เสื่อมลงเรื่อย ๆ	หากไม่ได้รักษาจะสูญเสียการมองเห็นรวดเร็ว แต่การรักษาช่วยยืดการมองเห็นได้

พยากรณ์โรค

AMD เป็นโรคเรื้อรังที่ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่หากตรวจพบและรักษาได้เร็ว โดยเฉพาะชนิด wet AMD การรักษาด้วยยาฉีด anti-VEGF สามารถช่วยคงการมองเห็นไว้ได้หลายปี หากไม่ได้รับการรักษา ผู้ป่วยจำนวนมากอาจสูญเสียการมองเห็นตรงกลางถาวร แต่การมองเห็นรอบข้าง (peripheral vision) มักยังคงอยู่

การป้องกัน

• งดการสูบบุหรี่
• รับประทานอาหารที่มีผักใบเขียว ผลไม้ และปลาที่มีกรดไขมันโอเมก้า-3
• ป้องกันตาจากรังสี UV โดยการสวมแว่นกันแดด
• ควบคุมโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง
• ตรวจสุขภาพตาเป็นประจำโดยจักษุแพทย์

สรุป

โรคศูนย์กลางจอตาเสื่อม (AMD) เป็นปัญหาสำคัญในผู้สูงอายุและเป็นสาเหตุหลักของการสูญเสียการมองเห็นตรงกลาง โรคนี้แบ่งเป็นชนิด dry และ wet ซึ่งมีความรุนแรงต่างกัน การตรวจพบและรักษาเร็ว โดยเฉพาะการใช้ยาต้าน VEGF ใน wet AMD สามารถช่วยชะลอการเสื่อมและรักษาการมองเห็นได้ การปรับพฤติกรรม เช่น การเลิกบุหรี่ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และตรวจสุขภาพตาเป็นประจำ เป็นแนวทางสำคัญในการป้องกันและชะลอความรุนแรงของโรค