โรคเอ็มเอสเอ (Multiple system atrophy, MSA)

MSA คือโรคความเสื่อมของระบบประสาทหลายระบบที่พบได้ไม่บ่อยนัก โดยมีอัตราการเกิดประมาณ 4–5 คนต่อประชากร 100,000 คน มักเริ่มมีอาการในช่วงอายุ 50–60 ปี

แม้สาเหตุที่แท้จริงยังไม่ทราบแน่ชัด แต่พบว่ามีความเกี่ยวข้องกับการสะสมผิดปกติของโปรตีน alpha-synuclein ภายในเซลล์ประสาทและเซลล์เกลีย ซึ่งทำให้การทำงานของระบบประสาทส่วนกลางบกพร่อง โดยเฉพาะในสมองส่วน basal ganglia, cerebellum และ brainstem ที่มีบทบาทสำคัญในการควบคุมการเคลื่อนไหวและการทำงานอัตโนมัติของร่างกาย เช่น ความดันโลหิต การย่อยอาหาร และการควบคุมการขับถ่าย

อาการ

อาการของโรคเอ็มเอสเอมีความหลากหลายและค่อย ๆ รุนแรงขึ้นตามเวลา สามารถแบ่งเป็นกลุ่มหลัก ได้แก่:

• อาการทางการเคลื่อนไหว – คล้ายโรคพาร์กินสัน เช่น กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง เคลื่อนไหวช้า เดินลำบาก และมีปัญหาการทรงตัว
• อาการทางระบบประสาทอัตโนมัติ – ความดันโลหิตตกเมื่อลุกขึ้น ปัสสาวะบ่อยหรือกลั้นไม่อยู่ ท้องผูก เหงื่อออกผิดปกติ และเสื่อมสมรรถภาพทางเพศ
• อาการจากสมองน้อย – เดินเซ พูดไม่ชัด และประสานการเคลื่อนไหวได้ไม่ดี
• อาการอื่น ๆ – ปัญหาการนอน เช่น นอนกรน หยุดหายใจขณะหลับ หรือมีพฤติกรรมรุนแรงในช่วง REM sleep

การวินิจฉัย

การวินิจฉัย MSA อาศัยการซักประวัติและตรวจร่างกายโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบประสาท รวมถึงการตรวจเพิ่มเติม เช่น

• MRI สมอง – อาจพบการฝ่อของสมองบางส่วน เช่น pons และ cerebellum
• การตรวจระบบประสาทอัตโนมัติ – ประเมินความดันโลหิต การเต้นของหัวใจ และการขับเหงื่อ
• การตรวจการนอนหลับ – เพื่อตรวจหาภาวะหยุดหายใจและความผิดปกติของพฤติกรรมระหว่างนอน

เนื่องจากยังไม่มีการทดสอบที่ยืนยันได้ 100% การวินิจฉัยจึงต้องอาศัยการพิจารณารวมกันของอาการ ประวัติการเจ็บป่วย และผลการตรวจต่าง ๆ

การรักษา

ปัจจุบันยังไม่มีวิธีรักษาที่หายขาด การดูแลเน้นบรรเทาอาการและปรับคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย ได้แก่:

• ยาลดอาการพาร์กินสัน เช่น levodopa แม้ผลตอบสนองมักไม่ดีเท่าโรคพาร์กินสันแท้
• การรักษาอาการระบบอัตโนมัติ เช่น การใช้ยาเพิ่มความดันโลหิต การลุกเปลี่ยนท่าช้า ๆ และการใช้ถุงน่องรัดเพื่อป้องกันภาวะความดันตก
• กายภาพบำบัดและกิจกรรมบำบัด เพื่อช่วยเสริมการเคลื่อนไหว การทรงตัว และการทำกิจวัตรประจำวัน
• การบำบัดด้านการพูดและการกลืน สำหรับผู้ที่มีปัญหาพูดไม่ชัดหรือกลืนลำบาก
• การดูแลแบบประคับประคอง เช่น การใช้เครื่องช่วยหายใจในผู้ที่มีภาวะหยุดหายใจขณะนอนหลับ

พยากรณ์โรค

MSA เป็นโรคที่มีการดำเนินโรคเลวลงเรื่อย ๆ ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะสูญเสียความสามารถในการเคลื่อนไหว และจำเป็นต้องได้รับการช่วยเหลือในชีวิตประจำวันภายใน 5–10 ปีหลังเริ่มมีอาการ อายุขัยเฉลี่ยหลังได้รับการวินิจฉัยอยู่ที่ประมาณ 7–10 ปี อย่างไรก็ตาม ระยะเวลานี้อาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล

การป้องกัน

ปัจจุบันยังไม่มีวิธีป้องกันโรค MSA เนื่องจากไม่ทราบสาเหตุที่แท้จริง การดูแลสุขภาพโดยรวม เช่น การออกกำลังกาย รับประทานอาหารที่สมดุล และตรวจสุขภาพสม่ำเสมอ อาจช่วยเสริมสร้างสุขภาพ แต่ยังไม่สามารถป้องกันการเกิดโรคได้โดยตรง

สรุป

Multiple System Atrophy (MSA) เป็นโรคทางระบบประสาทที่พบไม่บ่อย เกิดจากการเสื่อมของหลายระบบประสานกัน ส่งผลให้ผู้ป่วยมีทั้งอาการคล้ายพาร์กินสัน ความผิดปกติของระบบประสาทอัตโนมัติ และความบกพร่องด้านการทรงตัว แม้ยังไม่มีวิธีรักษาที่หายขาด แต่การรักษาแบบประคับประคองและการฟื้นฟูสมรรถภาพ สามารถช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น การดูแลจากทีมสหสาขาวิชาชีพและครอบครัวเป็นสิ่งสำคัญในการจัดการโรคนี้