โรคกระจกตาย้วย (Keratoconus)

โรคกระจกตาย้วยเป็นภาวะที่กระจกตาบางลงและโป่งยื่นเป็นทรงกรวย ทำให้เกิดสายตาเอียงแบบไม่สม่ำเสมอและการมองเห็นพร่ามัว มักเริ่มในวัยรุ่นถึงวัยยี่สิบต้น ๆ และสามารถดำเนินต่อเนื่องจนถึงช่วงอายุประมาณ 30–40 ปี ความชุกแตกต่างกันตามภูมิภาค แต่พบได้บ่อยกว่าที่เคยคิด โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีประวัติภูมิแพ้หรือมีพฤติกรรมขยี้ตาบ่อย ๆ

สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง

สาเหตุที่แท้จริงยังไม่ทราบแน่ชัด แต่เชื่อว่ามีความเกี่ยวข้องกับพันธุกรรมและปัจจัยสิ่งแวดล้อมที่ทำให้ โครงสร้างคอลลาเจนของกระจกตาอ่อนแอ ปัจจัยเสี่ยง ได้แก่:

• ประวัติครอบครัวเป็นโรคกระจกตาย้วย
• การขยี้ตาเรื้อรัง
• โรคภูมิแพ้ตา, เยื่อตาอักเสบจากภูมิแพ้, หอบหืด, ผื่นภูมิแพ้ผิวหนัง
• ความผิดปกติของเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เช่น Marfan, Ehlers–Danlos, Osteogenesis imperfecta, Crouzon syndrome, Down syndrome
• ภาวะฮอร์โมน/เอนไซม์ที่ส่งผลต่อ matrix ของกระจกตา เช่น การตั้งครรภ์อาจทำให้โรคดำเนินรุนแรงขึ้น โรคนี้พบในเพศหญิงมากกว่าเพศชาย 2:1
• ภาวะหลังผ่าตัดแก้ค่าสายตาบางประเภท (ectasia) เช่น หลัง LASIK กระจกตาอาจโป่งง่ายขึ้น
• ปัจจัยอื่น ๆ เช่น ภูมิภาค/ชาติพันธุ์, แสง UV, การใส่คอนแทคเลนส์เป็นเวลานาน

อาการ

• สายตามัวลงเรื่อย ๆ เริ่มเห็นไม่ชัดตั้งแต่วัยรุ่น
• สายตาสั้นและเอียงมากขึ้นอย่างรวดเร็ว ต้องเปลี่ยนแว่นบ่อย
• เคืองตา แสบตา แพ้แสง (photophobia) เห็นแสงกระจายเป็นแฉก
• เห็นภาพซ้อนในตาข้างเดียว (monocular diplopia) โดยเฉพาะในที่แสงน้อย
• ต้องเพ่งมากขึ้น ทำให้ปวดตาหรือปวดศีรษะ
• ในรายรุนแรง กระจกตาบางจนบวมน้ำและแตก เกิดแผลเป็น ทำให้การมองเห็นลดลง

การวินิจฉัย

อาศัยประวัติ อาการ การตรวจตา และการวัดความโค้ง/ความหนาของกระจกตาอย่างละเอียด

• การวัดค่าสายตาและรีเฟรกชัน: พบ scissoring reflex ใน retinoscopy และเอียงแบบไม่สม่ำเสมอ
• ตรวจด้วยสลิตแลมป์: พบ Fleischer ring, Vogt striae, Munson sign ในรายก้าวหน้า
• Keratometry และ Corneal Topography (Placido-based): แผนที่ความโค้งแสดง steepening รูปกรวย/รูปคลื่น
• Tomography แบบ Scheimpflug (เช่น Pentacam): ประเมินความโค้งด้านหน้า–หลังและความหนา (pachymetry) พบกระจกตาบางลงกึ่งกลาง–ใต้กึ่งกลาง
• Pachymetry: วัดความหนากระจกตาลดลงโดยเฉพาะบริเวณ apex ของกรวย

การวินิจฉัยแยกโรค

• Pellucid marginal degeneration (PMD): กระจกตาบางและโป่งบริเวณขอบล่าง ลายโทโพกราฟีเป็น “ปีกนก”
• Keratoglobus: กระจกตาบางทั่ว ตาโป่งทรงกลม
• Post-LASIK/PRK ectasia: โป่งหลังผ่าตัดแก้ค่าสายตา
• Contact lens warpage: ความผิดรูปจากการใส่คอนแทคเลนส์ ทำให้แผนที่ความโค้งผิดพลาดชั่วคราว
• แผลเป็นกระจกตา/กระจกตาอักเสบเรื้อรัง: ทำให้เอียงไม่สม่ำเสมอคล้ายกัน
• Terrien’s marginal degeneration: กระจกตาบางบริเวณขอบด้านบน ร่วมกับมีหลอดเลือดใหม่

การรักษา

หลักใหญ่มี 2 เป้าหมาย: (1) หยุด/ชะลอการดำเนินโรค (disease stabilization) และ (2) ฟื้นฟูการมองเห็น (visual rehabilitation)

1. หยุด/ชะลอการดำเนินโรค
   • Corneal Collagen Cross-linking (CXL): หยดไรโบฟลาวินแล้วฉายรังสี UVA เพื่อเพิ่มพันธะคอลลาเจน ช่วยชะลอการย้วย เหมาะในรายที่มีหลักฐาน “กำลังดำเนินโรค” (ค่าส่วนโค้งชันขึ้น หนาลดลง การมองเห็นแย่ลง)
   • ควบคุมพฤติกรรมเสี่ยง: เลิก/ลดการขยี้ตา รักษาภูมิแพ้ตาอย่างจริงจัง (ยาหยอดตาต้านฮีสตามีน/สเตียรอยด์ระยะสั้นภายใต้คำแนะนำแพทย์)
2. ฟื้นฟูการมองเห็น
   • แว่นตา/คอนแทคเลนส์นิ่ม: ใช้ได้ในระยะต้น แต่มักไม่เพียงพอเมื่อเอียงไม่สม่ำเสมอเพิ่มขึ้น
   • คอนแทคเลนส์ก๊าซซึมผ่าน (RGP): มาตรฐานสำหรับความคมชัดที่ดีขึ้น โดยผิวเลนส์ที่เรียบช่วยหักเหแสง
   • เลนส์ Hybrid/Scleral: เหมาะกับรูปตาที่ไม่ทน RGP สร้างผิวหักเหที่คงที่และสบายตากว่า
   • Intracorneal Ring Segments (ICRS): ใส่วงแหวนพลาสติกในกระจกตาชั้นกลางเพื่อปรับรูปร่าง ลดเอียง เพิ่มความคมชัด (มักใช้ร่วมกับ CXL)
   • Topography-guided PRK ร่วม CXL: ปรับพื้นผิวในรายบาง เพิ่มคุณภาพการมองเห็น (ต้องประเมินความหนาและความปลอดภัยอย่างเข้มงวด)
   • การปลูกถ่ายกระจกตา: ในรายรุนแรง/มีแผลเป็นมาก/คอนแทคเลนส์ใช้ไม่ได้
     • DALK (Deep Anterior Lamellar Keratoplasty): เลาะเฉพาะชั้นหน้า รักษาเอ็น Descemet และเอ็นโดทีเลียมของผู้ป่วยเอง ลดความเสี่ยงปฏิเสธเลนส์ปลูกถ่าย
     • PKP (Penetrating Keratoplasty): เปลี่ยนเต็มชั้น ใช้เมื่อ DALK ทำไม่ได้หรือมีพยาธิสภาพลึก

ภาวะแทรกซ้อนที่ควรทราบ

• Hydrops เฉียบพลัน: เยื่อ Descemet ฉีก ทำให้กระจกตาบวมน้ำอย่างรวดเร็ว มองเห็นลดลงมาก ต้องรักษาประคับประคองและยาหยอด/อาจฉีดก๊าซในห้องหน้าลูกตา
• แผลเป็นกระจกตา ทำให้คุณภาพการมองเห็นแย่และลดโอกาสใส่คอนแทคเลนส์

พยากรณ์โรค

ขึ้นอยู่กับความรุนแรงและความเร็วในการดำเนินโรค ส่วนใหญ่สามารถคงเสถียรภาพด้วย CXL ผู้ป่วยจำนวนมากกลับมามองเห็นได้ดีด้วยเลนส์ Scleral/RGP หรือ ICRS และในรายจำเป็น การผ่าตัดปลูกถ่ายกระจกตาให้ผลดี อย่างไรก็ตามต้องติดตามระยะยาวเพื่อเฝ้าดูการเปลี่ยนแปลงของความโค้งและความหนากระจกตา

การป้องกัน

• หลีกเลี่ยงและแก้นิสัยขยี้ตา โดยเฉพาะผู้ที่มีอาการคันตาจากภูมิแพ้
• รักษาโรคภูมิแพ้ตาอย่างเหมาะสม เพื่อลดอาการคัน/การอักเสบ
• ตรวจคัดกรองสมาชิกครอบครัวที่มีความเสี่ยง หรือผู้มีอาการสายตาเปลี่ยนเร็วในวัยรุ่น
• ปกป้องตาจากการบาดเจ็บและการใส่คอนแทคเลนส์ที่ไม่พอดี

สรุป

โรคกระจกตาย้วยเป็นภาวะกระจกตาบางและโป่งยื่น ทำให้สายตาเอียงไม่สม่ำเสมอและมองเห็นพร่ามัว เริ่มตั้งแต่วัยรุ่นและอาจดำเนินต่อเนื่อง การวินิจฉัยอาศัยการตรวจโทโพกราฟี/โทโมกราฟีและสัญญาณเฉพาะทางสลิตแลมป์ การรักษาสมัยใหม่เน้นหยุดการดำเนินโรคด้วย corneal cross-linking และฟื้นฟูการมองเห็นด้วยคอนแทคเลนส์เฉพาะทาง ICRS หรือการปลูกถ่ายกระจกตา การหลีกเลี่ยงการขยี้ตาและรักษาภูมิแพ้ตาช่วยลดความเสี่ยงและการกำเริบ การติดตามสม่ำเสมอช่วยคงคุณภาพการมองเห็นระยะยาวได้อย่างมีนัยสำคัญ