เนื้องอกไม่ร้ายที่เยื่อหุ้มปอด (Benign pleural tumors)
เยื่อหุ้มปอด (pleura) เป็นเยื่อบางสองชั้น หนารวมกันเพียง 0.2-0.44 มิลลิเมตร ชั้นนอกหนากว่า เรียกว่า parietal pleura บุด้านในของผนังทรวงอก ชั้นในบาง เรียกว่า visceral pleura หุ้มผิวปอดแต่ละข้างแล้วยังแทรกเข้าไปห่อแต่ละกลีบปอดให้แยกจากกันอีก
ระหว่างชั้นนอกกับชั้นในเป็นช่องสุญญากาศเรียกว่า "ช่องเยื่อหุ้มปอด" (pleural cavity) มีของเหลวหล่อลื่นอยู่เล็กน้อย เพื่อช่วยให้ปอดขยายตัวและหดตัวได้อย่างราบรื่นขณะหายใจ ช่องเยื่อหุ้มปอดด้านซ้ายและขวาแยกออกจากกันโดยสิ้นเชิง และปกติจะไม่สามารถเห็นได้จากเอกซเรย์ ยกเว้นในกรณีที่มีของเหลว หนอง เลือด อากาศ หรือก้อนเนื้อในช่องดังกล่าว
เนื้องอกไม่ร้ายของเยื่อหุ้มปอดพบได้น้อยมาก คิดเป็นเพียง ไม่ถึง 10% ของเนื้องอกที่เกิดในเยื่อหุ้มปอดทั้งหมด ส่วนใหญ่ของเนื้องอกในบริเวณนี้จะเป็นชนิดร้ายแรง เช่น มะเร็งเยื่อหุ้มปอด (malignant pleural mesothelioma) ดังนั้นการวินิจฉัยว่าเป็นเนื้องอก ไม่ร้าย จึงต้องอาศัยข้อมูลอย่างรอบด้าน
ชนิดของเนื้องอก
- ก้อนไขมัน (Pleural lipoma) เป็นเนื้องอกไม่ร้ายที่พบบ่อยที่สุด ลักษณะจะเห็นไม่ชัดจากเอกเรย์ทรวงอกธรรมดา แต่ในเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ก้อนจะมีความเข้มเท่ากับเนื้อเยื่อไขมันบริเวณอื่น และไม่มี contrast enhancement ถ้ามี enhancing septa ภายในก้อนให้สงสัย Liposarcoma ต้องทำการตรวจชิ้นเนื้อ
- ก้อนไฟโบรมา (Solitary Fibrous Tumor of the Pleura - SFTP) พบได้น้อยกว่า 5% ของเนื้องอกเยื่อหุ้มปอดทั้งหมด มักพบโดยบังเอิญจากเอกซเรย์ในผู้สูงอายุ เพราะไม่ก่อให้เกิดอาการ ร้อยละ 80 โตจากเยื่อหุ้มปอดชั้นใน
ประมาณ 2-4% ของเนื้องอกชนิดนี้จะหลั่ง insulin-like growth factor จึงอาจทำให้มีน้ำตาลในเลือดต่ำ และประมาณ 20% จะตรวจพบลักษณะ hypertrophic osteoarthropathy ซึ่งมีอาการนิ้วปุ้ม (clubbing) และ periosteal reaction ที่กระดูกยาว โดยทั่วไปมักไม่ปวด หากผลชิ้นเนื้อยืนยันว่าเป็น pleural fibroma ไม่จำเป็นต้องผ่าตัด ยกเว้นในกรณีที่ก้อนมีขนาดใหญ่จนทำให้ไอ เหนื่อย หรือเจ็บอก
ก้อนไฟโบรมามีความสัมพันธ์กับการกลายพันธุ์ของยีน NAB2-STAT6 และสามารถตรวจยืนยันด้วยการย้อมแอนติบอดี STAT6 ส่วนใหญ่พยากรณ์โรคดี แต่ในบางกรณีอาจมีการโตเร็วหรือกลับมาเป็นซ้ำ
- ก้อนเนื้อม้าม (Pleural splenosis) เป็นเนื้อเยื่อของม้ามที่หลุดเข้าไปฝังในเยื่อหุ้มปอดหลังจากเกิดอุบัติเหตุที่ทำให้ม้ามแตก สามารถวินิจฉัยได้โดยการทำ scintigraphy ด้วยสาร 99mTc heat-damaged tagged erythrocytes
- Mesothelial cyst เป็นถุงน้ำเดี่ยวขนาดเล็กที่เกิดจากเยื่อหุ้มปอด พบได้ค่อนข้างน้อย
- Calcifying fibrous tumor เป็นเนื้องอกที่มีการสะสมของแคลเซียมร่วมกับพังผืด พบได้น้อยมาก และมักไม่แสดงอาการ
- ก้อนเนื้อเทียม (Pleural pseudotumor) เป็นน้ำที่ขังอยู่ระหว่างกลีบปอด มักพบในผู้ป่วยโรคตับแข็ง ไตวาย หัวใจล้มเหลว ลักษณะก้อนจะดูคล้ายเลนส์ตามแนวกลีบปอด แต่จะหายไปภายในไม่กี่วันหลังได้รับยาขับปัสสาวะ
อาการและวิธีตรวจวินิจฉัย
เนื้องอกไม่ร้ายในเยื่อหุ้มปอดส่วนใหญ่ไม่มีอาการ และมักถูกพบโดยบังเอิญจากการตรวจเอกซเรย์หรือ CT scan ด้วยเหตุผลอื่น
ในบางรายอาจมีอาการ เช่น เจ็บหน้าอก ไอเรื้อรัง หรือแน่นหน้าอก โดยเฉพาะหากก้อนมีขนาดใหญ่หรือกดเบียดอวัยวะข้างเคียง
CT scan เป็นเครื่องมือหลักในการวินิจฉัย โดยลักษณะที่ควรสงสัยว่าอาจเป็นเนื้องอกร้ายและควรพิจารณา biopsy ได้แก่:
- ก้อนมีขนาดใหญ่กว่า 5 ซม.
- มีขอบไม่เรียบ หรือการลุกลามไปยังเนื้อเยื่อรอบข้าง
- มีการเพิ่มขนาดอย่างรวดเร็วเมื่อเทียบกับการตรวจครั้งก่อน
- พบความผิดปกติของต่อมน้ำเหลืองร่วมด้วย
หากสงสัยว่าเป็นเนื้องอกร้าย อาจพิจารณาตรวจเพิ่มเติมด้วย MRI หรือ PET scan โดยการยืนยันการวินิจฉัยจำเป็นต้องอาศัยการตัดชิ้นเนื้อ (biopsy) เพื่อตรวจทางพยาธิวิทยา
การรักษา
แนวทางการรักษาขึ้นอยู่กับชนิดของเนื้องอก ขนาด และอาการของผู้ป่วย โดยทั่วไป:
- กรณีไม่มีอาการและก้อนขนาดเล็ก: อาจติดตามด้วยการทำ CT scan เป็นระยะโดยไม่จำเป็นต้องผ่าตัด
- กรณีมีอาการหรือก้อนโต: แนะนำให้ผ่าตัดออก โดยเฉพาะหากไม่สามารถแยกแน่ชัดว่าเป็นชนิดไม่ร้ายหรือร้าย
การผ่าตัดมักสามารถตัดออกได้หมด และผู้ป่วยมีพยากรณ์โรคที่ดีมาก โอกาสกลับมาเป็นซ้ำน้อย
สรุป
เนื้องอกที่ไม่ร้ายของเยื่อหุ้มปอดเป็นภาวะที่พบได้น้อยมาก และส่วนใหญ่ไม่ก่อให้เกิดอาการ การตรวจพบมักเกิดจากการตรวจภาพรังสีโดยบังเอิญ ก้อนส่วนใหญ่มีพยากรณ์โรคดี โดยเฉพาะ SFTP ซึ่งสามารถผ่าตัดรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพ อย่างไรก็ตาม ในกรณีที่ลักษณะของก้อนสงสัยว่าอาจเป็นมะเร็ง การ biopsy และการติดตามอาการอย่างใกล้ชิดเป็นสิ่งสำคัญในการวางแผนการดูแลผู้ป่วยอย่างเหมาะสม
บรรณานุกรม
- Binit Sureka, et. al. 2013. "Radiological review of pleural tumors." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Indian J Radiol Imaging. 2013 Oct-Dec; 23(4): 313–320. (3 สิงหาคม 2568).
- Jayanth Keshavamurthy, et. al. "Pleural tumours." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Radiopaedia.org. (3 สิงหาคม 2568).