เนื้องอกไม่ร้ายที่ตับ (Benign liver tumors)

แม้ว่ามะเร็งตับจะเป็นโรคร้ายแรงที่พบได้บ่อยในผู้ใหญ่ โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีโรคตับเรื้อรังหรือติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ แต่ในทางกลับกัน เนื้องอกไม่ร้ายที่ตับกลับพบได้บ่อยกว่าในประชากรทั่วไป โดยส่วนใหญ่ไม่แสดงอาการและมักถูกตรวจพบโดยบังเอิญจากการตรวจภาพถ่ายรังสีที่ทำด้วยเหตุผลอื่น

เนื้องอกกลุ่มนี้พบได้บ่อยในผู้หญิงวัย 20–40 ปี และมีหลายชนิดที่พบบ่อย ได้แก่

Hepatic hemangioma

เป็นเนื้องอกของหลอดเลือดในตับ พบได้บ่อยที่สุด โดยมักเกิดในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย และมักไม่แสดงอาการ เว้นแต่บางรายอาจมีอาการปวดเนื่องจากเส้นเลือดอุดตัน ก้อนอาจขยายขนาดในช่วงตั้งครรภ์หรือมีประจำเดือน แต่จะยุบลงได้เองหลังหมดประจำเดือน

เนื้องอกของหลอดเลือดมีลักษณะเฉพาะในภาพถ่าย CT หรือ MRI คือมีการเติมสารทึบรังสีจากรอบนอกเข้าศูนย์กลางอย่างช้าๆ ซึ่งเพียงพอต่อการวินิจฉัยโดยไม่จำเป็นต้องตัดชิ้นเนื้อ (biopsy) หากมีลักษณะชัดเจน

การรักษา: ส่วนใหญ่ไม่ต้องรักษา ยกเว้นกรณีที่มีอาการ เช่น ปวดท้อง หรือก้อนมีขนาดใหญ่มาก ซึ่งอาจพิจารณาการผ่าตัดออก
ผลกระทบหากปล่อยไว้: โดยทั่วไปไม่รุนแรงและไม่มีโอกาสกลายเป็นมะเร็ง

Focal Nodular Hyperplasia (FNH)

พบบ่อยเป็นอันดับสอง ร้อยละ 20 พบร่วมกับ hepatic hemangioma เกิดจากการเจริญเติบโตของเนื้อตับปกติแบบผิดที่ มักพบในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ เมื่ออายุมากขึ้นอาจลดขนาดลงไปเอง

ลักษณะเฉพาะคือมีแผลเป็นตรงกลาง (central scar) ที่เห็นชัดใน MRI ซึ่งช่วยในการวินิจฉัยโดยไม่ต้องตัดชิ้นเนื้อ

การรักษา: โดยทั่วไปไม่จำเป็นต้องรักษาหรือผ่าตัด
ผลกระทบหากปล่อยไว้: ไม่กลายเป็นมะเร็งและมักไม่มีผลเสียต่อสุขภาพ

Hepatocellular adenoma (HCA)

เป็นเนื้องอกของเซลล์ตับที่พบได้น้อยกว่าชนิดอื่น และมักเกี่ยวข้องกับการใช้ฮอร์โมน เช่น ยาคุมกำเนิดหรือสเตียรอยด์ เมื่อหยุดยา ก้อนมักจะยุบลงได้เอง

ในคนทั่วไปมักพบเป็นก้อนเดี่ยว มีแคปซูลบาง ๆ หุ้ม แต่ในผู้ป่วยที่เป็นโรค glycogen storage type I และ III หรือโรค galactosemia อาจพบหลายก้อนและมีโอกาสกลายเป็นมะเร็งได้สูงกว่า การวินิจฉัยโดยมากใช้ CT หรือ MRI แต่ในบางรายอาจต้องตัดชิ้นเนื้อหากภาพรังสีไม่ชัดเจน

การรักษา: หากก้อนมีขนาดใหญ่หรือมีความเสี่ยงต่อการแตกหรือกลายเป็นมะเร็ง ควรผ่าตัดออก โดยเฉพาะถ้ายังใช้ยาคุมกำเนิดอยู่
ผลกระทบหากปล่อยไว้: เสี่ยงต่อการแตกหรือเลือดออก เพราะแคปซูลที่หุ้มค่อนข้างบาง โดยเฉพาะในหญิงหลังคลอดที่มีระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนสูง และอาจกลายเป็นมะเร็งได้ในบางชนิดย่อย

เนื้องอกไม่ร้ายที่ตับอื่น ๆ

ยังมีเนื้องอกตับชนิดอื่นที่พบน้อยกว่า เช่น:

• Nodular regenerative hyperplasia (NRH) เป็นลักษณะผิดปกติทางพยาธิวิทยาของเซลล์ตับที่เป็นผลกระทบจากยาและโรคเรื้อรังอื่น ๆ แต่ไม่ใช่เนื้อร้าย และไม่กระทบต่อการทำงานของตับโดยรวม ไม่จำเป็นต้องผ่าตัด
• Liver adenomatosis เป็นเนื้องอกไม่ร้ายที่เกิดเป็นก้อนเล็ก ๆ มากมายในตับ พบได้น้อย โดยเฉพาะในผู้หญิงที่เริ่มใช้ยาคุมกำเนิดตั้งแต่อายุน้อย ก้อนเหล่านี้มีความเสี่ยงจะแตกเช่นเดียวกับ HCA
• Hepatic angiomyolipoma เป็นเนื้องอกของเซลล์ไขมัน กล้ามเนื้อเรียบ และผนังหลอดเลือดรวมกัน มักพบร่วมกับโรค tuberous sclerosis และอาจพบเนื้องอกชนิดเดียวกันที่ไต
• Hepatic lipoma เนื้องอกของเซลล์ไขมันในตับ ซึ่งแตกต่างจากภาวะไขมันพอกตับ (fatty liver) และไม่จำเป็นต้องรักษา
• Hepatic hamartoma เป็นเนื้องอกของเซลล์ mesenchymal พบในเด็ก ไม่มีอันตราย

นอกจากเนื้องอก ยังมีถุงน้ำในตับที่อาจมีลักษณะคล้ายก้อน เนื้องอกและถุงน้ำเหล่านี้หากไม่มีอาการอะไรไม่จำเป็นต้องผ่าตัดออก ในกรณีที่ก้อนมีขนาดใหญ่หรือมีความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน อาจเลือกผ่าตัดหรือเฝ้าติดตามขึ้นอยู่กับความเสี่ยงที่ประเมินโดยแพทย์

สรุป

เนื้องอกไม่ร้ายที่ตับเป็นภาวะที่พบได้บ่อย โดยเฉพาะในกลุ่มประชากรทั่วไปที่ไม่มีโรคตับเรื้อรัง ส่วนใหญ่ไม่แสดงอาการและไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต การวินิจฉัยทำได้จากภาพถ่ายรังสีโดยไม่จำเป็นต้องตัดชิ้นเนื้อหากภาพชัดเจน การรักษาส่วนใหญ่เป็นแบบสังเกตติดตาม เว้นแต่จะมีอาการหรือความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน การรู้จักชนิดของเนื้องอกเหล่านี้ช่วยให้ผู้ป่วยได้รับคำแนะนำที่เหมาะสมและลดความวิตกกังวลที่ไม่จำเป็น