เนื้องอกร้ายที่เยื่อหุ้มปอด (Malignant pleural tumors)

เนื้องอกร้ายที่เยื่อหุ้มปอดถือเป็นโรคที่พบได้น้อยมาก คิดเป็นเพียง 0.3% ของผู้ป่วยมะเร็งทั้งหมด โดยมักพบในผู้ชายมากกว่าเพศหญิง และมักเกิดในช่วงอายุ 60–80 ปี

ปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญ ได้แก่:

  • แร่ใยหิน (Asbestos): เป็นปัจจัยหลักที่เกี่ยวข้องกับมะเร็งเมโสเธลิโอมา (Mesothelioma)
  • สารเคมีบางชนิด: เช่น Thorotrast, สารหนู และการได้รับรังสี
  • พันธุกรรม: โดยเฉพาะผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นมะเร็ง หรือพบการกลายพันธุ์ของยีน เช่น BAP1
  • การแพร่กระจายของมะเร็งจากอวัยวะอื่น: เข้าสู่เยื่อหุ้มปอด

ชนิดของเนื้องอกร้ายที่เยื่อหุ้มปอด

สามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลัก:

1. Primary malignant pleural tumors

  • มะเร็งเมโสเธลิโอมา (Malignant pleural mesothelioma - MPM): เป็นมะเร็งของเยื่อหุ้มปอดโดยตรง พบได้น้อยแต่รุนแรงมาก มีความสัมพันธ์ชัดเจนกับแร่ใยหิน โดยระยะฟักตัวอาจนานถึง 20–50 ปี

    • ในอดีต แร่ใยหินถูกใช้ในวัสดุก่อสร้าง เช่น กระเบื้องมุงหลังคา กระเบื้องแผ่นเรียบและฝ้าเพดาน สเปรย์ฉีดเคลือบโครงสร้างเหล็ก ฉนวนกันความร้อน ท่อน้ำประปาแบบซีเมนต์ พลาสติกขึ้นรูปต่างๆ กระดาษแร่ใยหิน ชุดกันไฟ กระเบื้องยางไวนิลสำหรับปูพื้น ผ้าคลัทช์ ผ้าเบรก วงแหวน แผ่นรองในรถยนต์ สารยึดในยางมะตอย วัตถุดิบในการทำหินเจียร และประเก็น ภายหลังมีพ.ร.บ.วัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 ซึ่งห้ามนำเข้าและจำกัดการใช้ ทำให้โรคนี้พบน้อยลงมากในปัจจุบัน

    Mesothelioma แบ่งย่อยได้เป็น 3 กลุ่มตามลักษณะเซลล์:

    • Epithelioid type: พบมากที่สุด (~60%) พยากรณ์โรคดีที่สุด
    • Sarcomatoid type: พบประมาณ 10–20% มีลักษณะเซลล์คล้ายเซลล์เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน โตเร็ว แพร่กระจายง่าย พยากรณ์โรคแย่ที่สุด
    • Biphasic type: พบประมาณ 20–30% เป็นการผสมกันระหว่างสองชนิดข้างต้น พยากรณ์โรคปานกลาง

  • มะเร็งระบบน้ำเหลืองที่เยื่อหุ้มปอด: ร้อยละ 20 ของมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด non-Hodgkin's lymphoma อาจมีน้ำในช่องเยื่อหุ้มปอดซึ่งดีขึ้นได้เมื่อรักษาด้วยเคมีบำบัด ส่วน primary pleural lymphoma ซึ่งเกิดที่เยื่อหุ้มปอดโดยตรงนั้นพบได้น้อย มักเกิดในผู้ที่ภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น ผู้ป่วย HIV หรือวัณโรค และต้องแยกจาก mesothelioma โดยการตรวจชิ้นเนื้อ

  • มะเร็งเยื่อหุ้มปอดชนิดซาร์โคมา เกิดจากการกลายพันธุ์ของเนื้องอกชนิดไม่ร้าย เช่น lipoma เป็น liposarcoma หรือ fibroma เป็น fibrosarcoma, และพวก Synovial sarcoma ที่เยื่อหุ้มปอด ทั้งหมดนี้พบไม่มาก และต้องวินิจฉัยจากการตัดชิ้นเนื้อ การรักษาจะใช้ทั้งเคมีบำบัด ฮอร์โมน Endostatin และยายับยั้งการเจริญของหลอดเลือด Sunitinib รวมกัน

2. Secondary malignant pleural tumors (Metastasis)

มะเร็งที่แพร่กระจายจากอวัยวะอื่นมายังเยื่อหุ้มปอด พบได้บ่อยกว่ากลุ่ม primary โดยมักแสดงในลักษณะน้ำในช่องเยื่อหุ้มปอด

แหล่งที่มาที่พบได้บ่อย ได้แก่:

  • มะเร็งปอด: โดยเฉพาะชนิด adenocarcinoma
  • มะเร็งเต้านม: เป็นแหล่งแพร่กระจายสู่เยื่อหุ้มปอดอันดับต้น ๆ
  • มะเร็งจากช่องท้อง: เช่น กระเพาะอาหาร ตับอ่อน รังไข่

เมื่อตรวจพบน้ำในช่องเยื่อหุ้มปอดที่มีเซลล์มะเร็ง ต้องทำ CT scan ทรวงอกและช่องท้องเพื่อหาอวัยวะตั้งต้นของมะเร็ง การรักษามะเร็งระยะแพร่กระจายคือการให้ยาเคมีบำบัดเป็นหลัก อาจร่วมกับการผ่าตัด (ถ้าผ่าได้) และรังสีรักษา แต่ระยะยาวโรคมักไม่หายขาด



อาการของเนื้องอกร้ายที่เยื่อหุ้มปอด

อาการมักค่อยเป็นค่อยไป และอาจคล้ายกับโรคปอดทั่วไป เช่น:

  • เหนื่อยง่าย หายใจเร็วแม้ในขณะพัก
  • เจ็บหน้าอก หลัง หรือชายโครง
  • ไอเรื้อรัง อาจมีเลือดปน
  • น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ
  • มีไข้เป็น ๆ หาย ๆ มักมีเหงื่อออกตอนกลางคืน
  • พบก้อนแข็งที่ฐานคอ เหนือไหปลาร้า หรือหน้าอก

หากโรคลุกลามจนกดทับหลอดเลือดดำใหญ่ จะทำให้ใบหน้า คอ และแขน (โดยเฉพาะข้างขวา) บวม

การตรวจวินิจฉัย

เริ่มจากการเอกซเรย์ทรวงอกที่อาจพบความหนาของเยื่อหุ้มปอดหรือก้อนในปอดที่ขอบไม่ชัด (รูปซ้ายมือ) เมื่อตรวจตรวจ CT scan จะพบเยื่อหุ้มปอดหนาแบบขรุขระ หรือมีการหนาระหว่างกลีบปอด (รูปขวามือ)

การยืนยันการวินิจฉัยต้องอาศัยการตรวจทางพยาธิวิทยา ได้แก่:

  • Thoracentesis: ดูดน้ำจากช่องเยื่อหุ้มปอดเพื่อตรวจหาเซลล์มะเร็ง
  • CT-guided needle biopsy: ใช้เข็มดูดชิ้นเนื้อโดยมี CT เป็นตัวนำทาง
  • Thoracoscopy (VATS): ส่องกล้องผ่านผนังทรวงอกเพื่อเก็บชิ้นเนื้อโดยตรง มีประสิทธิภาพสูงสุด

อาจตรวจเลือดหา soluble mesothelin related peptides (SMRPs) ซึ่งเป็น tumor marker ของ mesothelioma และหากยืนยันว่าเป็น mesothelioma อาจตรวจ PET scan เพิ่มเติมเพื่อประเมินการแพร่กระจายของโรค

ระยะของมะเร็งเมโสเธลิโอมา

  • ระยะที่ I: มะเร็งจำกัดอยู่ที่เยื่อหุ้มปอดข้างเดียว ถ้าอยู่เฉพาะชั้นนอกเรียกว่า IA ถ้าเข้าไปถึงชั้นในเรียกว่า IB
  • ระยะที่ II: มะเร็งลามถึงเนื้อปอดหรือกระบังลม แต่ยังไม่ลามไปต่อมน้ำเหลืองหรืออวัยวะอื่น
  • ระยะที่ III: พบในต่อมน้ำเหลืองทรวงอก หรือแพร่กระจายถึงอวัยวะใกล้เคียง เช่น หลอดลม หัวใจ ผนังทรวงอก
  • ระยะที่ IV: ลุกลามไปยังอวัยวะห่างไกล เช่น กระดูก เยื่อบุช่องท้อง หรือมีน้ำในเยื่อหุ้มหัวใจ


การรักษา

วิธีรักษาขึ้นอยู่กับชนิดมะเร็ง ระยะของโรค และสภาพร่างกายของผู้ป่วย

  • การผ่าตัด: เช่น extrapleural pneumonectomy หรือ pleurectomy/decortication หากยังอยู่ในระยะเริ่มต้น
  • เคมีบำบัด: ใช้ยาเช่น pemetrexed ร่วมกับ cisplatin หรือยาในกลุ่ม platinum
  • รังสีบำบัด: ใช้เพื่อบรรเทาอาการ หรือเป็นการรักษาเสริมหลังผ่าตัด
  • การรักษาประคับประคอง: เช่น ดูดน้ำออกจากช่องเยื่อหุ้มปอด หรือให้ยาแก้ปวด
  • Immunotherapy: มีบทบาทมากขึ้นในกลุ่มที่ไม่ตอบสนองต่อเคมีบำบัด

มะเร็งเมโสเธลิโอมาตอบสนองต่อการรักษาค่อนข้างน้อย การรักษาหลักคือการผ่าตัดถ้ายังทำได้ ตามด้วยรังสีหรือเคมีบำบัด หากผ่าตัดไม่ได้ อาจพิจารณาให้ยา anti-angiogenesis เช่น bevacizumab (Avastin®) เพื่อยับยั้งหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงเซลล์มะเร็ง

พยากรณ์โรคค่อนข้างแย่ ระยะ I มีโอกาสรอดชีวิตประมาณ 2 ปี ระยะ II – 20 เดือน ระยะ III – 17 เดือน และระยะ IV – 15 เดือน โดยผู้ป่วยที่รอดเกิน 3 ปีมีเพียง 10%

สรุป

เนื้องอกร้ายที่เยื่อหุ้มปอดพบได้น้อยแต่มีความรุนแรงสูง โดยเฉพาะมะเร็งเมโสเธลิโอมาที่เกี่ยวข้องกับการได้รับแร่ใยหิน การวินิจฉัยจำเป็นต้องอาศัยภาพถ่ายรังสีร่วมกับการตัดชิ้นเนื้อเพื่อยืนยัน การรักษาขึ้นกับชนิดของมะเร็งและระยะโรค โดยการผ่าตัด เคมีบำบัด และการรักษาประคับประคองล้วนมีบทบาทร่วมกัน การหลีกเลี่ยงไม่ใช้หรือเกี่ยวข้องกับวัสดุที่มีแร่ใยหินเป็นส่วนประกอบยังคงเป็นแนวทางป้องกันที่ดีที่สุด

บรรณานุกรม

  1. Binit Sureka, et. al. 2013. "Radiological review of pleural tumors." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Indian J Radiol Imaging. 2013 Oct-Dec; 23(4): 313–320. (3 สิงหาคม 2568).
  2. Francoise Galateau-Salle, et. al. 2015. "The 2015 World Health Organization Classification of Tumors of the Pleura: Advances since the 2004 Classification." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา J Thorac Oncol 11(2): 142-154. (3 สิงหาคม 2568).
  3. A Churg, et. al. "Tumours of the Pleura." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา iarc.fr. (3 สิงหาคม 2568).
  4. Jayanth Keshavamurthy, et. al. "Pleural tumours." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Radiopaedia.org. (3 สิงหาคม 2568).
  5. "Pleural Mesothelioma." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Asbestos.com. (3 สิงหาคม 2568).