เนื้องอกไม่ร้ายที่กระเพาะปัสสาวะ (Benign bladder tumors)

กระเพาะปัสสาวะเป็นอวัยวะที่ตั้งอยู่ในอุ้งเชิงกราน ทำหน้าที่เก็บสะสมปัสสาวะที่ไตกรองออกมาจากเลือด ก่อนขับถ่ายออกทางท่อปัสสาวะ มีลักษณะเป็นถุงกลวงที่สามารถขยายตัวได้ เมื่อปัสสาวะสะสมจนเต็ม จะเกิดแรงดันในกระเพาะ ทำให้รู้สึกปวดปัสสาวะและกระตุ้นให้เกิดการขับถ่าย

ผนังของกระเพาะปัสสาวะประกอบด้วยกล้ามเนื้อเรียบที่ยืดหยุ่นได้ดี สามารถรองรับปัสสาวะได้มากถึง ½-1 ลิตร ที่บริเวณทางออกของกระเพาะปัสสาวะมีกล้ามเนื้อหูรูดที่เราสามารถควบคุมให้บีบหรือคลายตัวได้ เมื่อมีปริมาณปัสสาวะเพิ่มขึ้นถึงระดับหนึ่ง (ประมาณ 150-400 มล.) ผนังกระเพาะจะตึงและส่งสัญญาณผ่านเส้นประสาทไปยังไขสันหลังและสมอง ทำให้รู้สึกปวดปัสสาวะ แม้จะรู้สึกอยากถ่าย แต่กล้ามเนื้อหูรูดยังคงบีบตัวไว้จนกว่าจะถึงเวลาที่เหมาะสม หากแรงดันในกระเพาะมากขึ้นจนกล้ามเนื้อหูรูดไม่สามารถต้านทานได้ ก็จะเกิดการขับปัสสาวะโดยอัตโนมัติ

เนื้องอกไม่ร้ายที่กระเพาะปัสสาวะพบได้น้อย คิดเป็นเพียง 3-5% ของเนื้องอกทั้งหมดที่เกิดในบริเวณนี้ ปัจจัยเสี่ยงที่อาจเกี่ยวข้อง ได้แก่ การอักเสบเรื้อรังของกระเพาะปัสสาวะ การสัมผัสสารเคมีบางชนิด เช่น สีย้อมหรือยาบางชนิด รวมถึงพันธุกรรมที่ผิดปกติ

ชนิดของเนื้องอก

เนื้องอกไม่ร้ายที่กระเพาะปัสสาวะมีหลายชนิด โดยแต่ละชนิดมีลักษณะเฉพาะ ดังนี้:

1. พาพิลโลมา (Papilloma):

   พบได้บ่อยในผู้ชายที่สูบบุหรี่ โดยเฉพาะในช่วงอายุ 40-60 ปี ลักษณะเป็นติ่งเนื้อเล็กๆ ที่ยื่นออกจากเยื่อบุผิวของกระเพาะปัสสาวะ ผู้ป่วยอาจมีอาการปัสสาวะปนเลือดโดยไม่มีอาการเจ็บปวด พยากรณ์โรคโดยทั่วไปดี แต่ต้องติดตามอย่างใกล้ชิดเนื่องจากมีโอกาสกลับมาเป็นซ้ำหรือเปลี่ยนแปลงเป็นเนื้องอกร้ายได้

2. อินเวิร์ทเทดพาพิลโลมา (Inverted Papilloma):

   พบได้น้อย มักเกิดในผู้ชายวัยกลางคน เนื้องอกชนิดนี้เจริญแทรกตัวลึกลงไปในชั้นเยื่อบุผิว ผู้ป่วยมักไม่มีอาการ หรืออาจมีเลือดปนในปัสสาวะ พยากรณ์โรคดี และโอกาสกลายเป็นมะเร็งค่อนข้างต่ำ

3. ไลโปมา (Lipoma):

   เป็นเนื้องอกของเนื้อเยื่อไขมันที่พบได้น้อยมากในกระเพาะปัสสาวะ มักไม่มีอาการ และมักตรวจพบโดยบังเอิญจากการตรวจทางภาพ เช่น อัลตราซาวด์หรือ CT ลักษณะก้อนนุ่ม เคลื่อนไหวได้ดี พยากรณ์โรคดีมาก

4. เลียโอมัยโอมา (Leiomyoma):

   เกิดจากกล้ามเนื้อเรียบของผนังกระเพาะปัสสาวะ พบได้ทั้งเพศชายและหญิง ผู้ป่วยอาจมีอาการปัสสาวะบ่อย ปวดเวลาปัสสาวะ หรือปัสสาวะไม่สุด ขึ้นกับตำแหน่งและขนาดของก้อน พยากรณ์โรคดีหลังได้รับการรักษา

5. เนื้องอกของเส้นประสาท (Neurofibroma, Schwannoma):

   พบได้น้อยมาก และมักสัมพันธ์กับโรคทางพันธุกรรม เช่น neurofibromatosis ผู้ป่วยอาจมีอาการผิดปกติในการปัสสาวะ หรือปัสสาวะปนเลือด การรักษาโดยการผ่าตัดให้ผลดี

วิธีตรวจวินิจฉัย

ตรวจปัสสาวะเพื่อหาสารบ่งชี้เนื้องอกหรือเม็ดเลือดแดง การทำอัลตราซาวด์ช่องท้อง หรือการตรวจภาพด้วย CT scan หรือ MRI รวมถึงการส่องกล้องกระเพาะปัสสาวะ (Cystoscopy) ซึ่งช่วยให้เห็นผิวและสีของก้อนโดยตรง อีกทั้งยังสามารถตัดชิ้นเนื้อตรวจทางพยาธิวิทยาได้

* สารบ่งชี้เนื้องอกในปัสสาวะ (Tumor markers in urine): เป็นสารที่ผลิตโดยเซลล์มะเร็งในทางเดินปัสสาวะ เช่น NMP22, FDPs, Telomerase, BTA เป็นต้น การตรวจเหล่านี้มีค่าใช้จ่ายสูง และอาจไม่สามารถตรวจพบได้ในผู้ป่วยทุกราย จึงไม่ถือเป็นมาตรฐานในการวินิจฉัย

แนวทางการรักษา

การรักษาขึ้นอยู่กับชนิด ขนาด ตำแหน่ง และอาการของเนื้องอก โดยแนวทางหลักคือ:

• การเฝ้าระวังติดตาม: เหมาะสำหรับก้อนขนาดเล็ก ไม่มีอาการ และไม่มีลักษณะเสี่ยงต่อการกลายเป็นมะเร็ง
• การผ่าตัดผ่านกล้อง (Transurethral Resection: TUR): เป็นวิธีที่นิยมมากที่สุด โดยตัดก้อนออกผ่านทางท่อปัสสาวะ
• การผ่าตัดเปิดหน้าท้อง: ใช้ในกรณีก้อนมีขนาดใหญ่หรือตำแหน่งที่ไม่สามารถตัดผ่านกล้องได้

ภายหลังการรักษา ผู้ป่วยควรได้รับการติดตามอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากบางชนิดอาจกลับมาเป็นซ้ำ หรือกลายเป็นมะเร็งในอนาคตได้

สรุป

แม้เนื้องอกไม่ร้ายที่กระเพาะปัสสาวะจะพบได้ไม่บ่อย แต่ก็ไม่ควรมองข้าม โดยเฉพาะหากมีอาการผิดปกติเช่น ปัสสาวะเป็นเลือดหรือปัสสาวะลำบาก การวินิจฉัยที่ถูกต้องและการรักษาที่เหมาะสมจะช่วยให้ผู้ป่วยมีโอกาสหายขาดและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นในระยะยาว ควรเข้ารับการตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอและติดตามอาการอย่างต่อเนื่อง