คาสท์ในปัสสาวะ (Urine casts)

คาสท์เป็นวัตถุที่เกิดจากการรวมตัวกันของเศษเซลล์ โปรตีน ไขมัน และสารอื่น ๆ ในสภาพที่เป็นกรด คาสท์เกิดใน distal convoluted tubule และ collecting duct ของทางเดินปัสสาวะ จึงมีรูปร่างยาวคล้ายหลอดหรือแท่งเล็ก ๆ คาสท์มีชื่อเรียกหลายชนิดตามเซลล์ที่มาเกาะ เช่น red blood cell cast, white blood cell cast, epithelial cast; ตามขนาด เช่น broad cast; และตามชนิดขององค์ประกอบ เช่น hyaline cast, fatty cast, pigment cast แต่ในการระบุชนิดของคาสท์บางครั้งต้องย้อมพิเศษจึงจะบอกได้ การตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์ธรรมดาจึงรายงานเพียง 5 ชนิด ซึ่งบ่งถึงตำแหน่งและระยะเวลาของการเกิดพยาธิสภาพ คือ

  1. Hyaline cast เป็น mucoprotein ที่เรียกว่า "Tamm-Horsfall protein" โปรตีนชนิดนี้หลั่งออกมาจากเซลล์เยื่อบุผนังส่วนปลายของ ascending Henle's loop ต่อกับ distal convoluted tubule จึงมีลักษณะผอมเพรียวยาว ปัจจัยที่ทำให้เกิด hyaline cast คือ ปัสสาวะไหลช้า มีโซเดียมมาก และมีสภาพเป็นกรด คนปกติอาจพบ hyaline cast ได้ 0-2 แท่ง/high power field ถ้ามีมากกว่านี้ถือว่าผิดปกติ
  2. Granular cast เป็นเศษเซลล์ที่มาเกาะกับ hyaline cast บางครั้งยังเห็นเป็นเซลล์อยู่ก็จะเรียกว่า cellular cast แต่แยกยากว่าเป็นเซลล์ชนิดไหน บางครั้งเห็นเป็นลักษณะคล้ายกรวดเม็ดเล็ก ๆ มาอัดกันเป็นแท่ง มีเซลล์เพียงไม่กี่ตัวที่ยังไม่แตกเกาะอยู่ ก็จะเรียกว่า granular cast หมด คนปกติไม่ควรมี granular cast ออกมาในปัสสาวะเลย ถ้ามีส่วนใหญ่เกิดจากไตขาดเลือดจนเซลล์ตาย ยาที่มีพิษต่อไต การติดเชื้อที่รุนแรง และโรคของหน่วยไต (glomerulonephritis)
  3. Broad cast เป็นคาสท์ขนาดใหญ่ ต้องมีความกว้างเท่ากับหรือมากกว่าเม็ดเลือดแดง 4 ตัวเรียงกันจึงจะเรียกว่า broad cast ส่วนประกอบภายในอาจเป็นเซลล์ชนิดต่าง ๆ ไขมัน เม็ดสี น้ำดี ฯลฯ broat cast เกิดใน collecting tubules คนปกติไม่ควรมี broad cast ออกมาในปัสสาวะเลย ถ้ามีแสดงว่าหน่วยไตทำงานเลวลงมาก พบในระยะสุดท้ายของโรค nephritic syndrome, chronic glomerulonephritis บางคนเรียก broad cast ว่า “Renal failure cast”
  4. Waxy cast เป็นคาสท์ที่เกิดในระยะสุดท้ายของโรคไต เปลี่ยนแปลงจาก fine granular cast โดยที่ granules จะสลายจนเป็นเนื้อเดียวกับโปรตีน มีลักษณะเป็นแท่งเรียบคล้าย hyaline cast แต่กว้างกว่า เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มุมแหลม มักพบรอยแตกตามขอบ คนปกติไม่ควรมี waxy cast ออกมาในปัสสาวะเลย waxy cast บ่งว่ามีการคั่งของคาสท์ในท่อไตนาน เช่น ผู้ป่วยไตวายระยะสุดท้ายที่ปัสสาวะออกน้อยมาก
  5. Fatty cast เป็นแท่งคาสท์ที่เกิดจากโปรตีนและไขมันมาเกาะกัน พบในกลุ่มอาการ Nephrotic syndrome ดูจากกล้องจุลทรรศน์อาจแยกยากจาก granular cast ทั่วไป แต่ถ้าพบ oval fat bodies (OFB = ไขมันเกาะกับ renal tubular epithelial cells) ร่วมกับมีโปรตีนรั่วออกมาในปัสสาวะมาก จะช่วยสนับสนุนว่าเป็น fatty cast

** รอบเดือนของหญิงที่มาปนในปัสสาวะไม่ทำให้เกิดคาสท์ได้

บรรณานุกรม

  1. "Urinalysis." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา ClinLab Navigator. (7 กันยายน 2563).
  2. "Casts." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา EClinPath. (7 กันยายน 2563).
  3. "Urinary cast." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Wikipedia. (7 กันยายน 2563).
  4. Jeff A. Simerville, et al. 2005. "Urinalysis: A Comprehensive Review." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Am Fam Physician. 2005 Mar 15;71(6):1153-1162. (26 สิงหาคม 2563).
  5. "Urinalysis." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา AACC (26 สิงหาคม 2563).