คีโตนในปัสสาวะ (Urine ketone)

เมื่อร่างกายใช้น้ำตาลจากกลูโคสไม่ได้ เช่น อดอาหารนาน หรือขาดอินซูลินพาน้ำตาลเข้าไปใช้ในเซลล์ ร่างกายจะสันดาปพลังงานจากไขมันแทน การสันดาปนี้จะได้สารตัวกลางคือ acetone, acetoacetic acid, และ 3-β-hydroxybutyric acid ซึ่งรวมเรียกว่า "คีโตน" ร่างกายขับคีโตนออกทางปัสสาวะและลมหายใจได้ในปริมาณจำกัด หากการสันดาปนี้เกิดขึ้นเป็นเวลานานหรือไม่สมบูรณ์ เลือดจะเป็นกรดมากขึ้นจากการสะสมของคีโตนเหล่านี้ เกิดภาวะที่เรียกว่า ketoacidosis ซึ่งเป็นอันตรายมากหากไม่รีบรักษา

การตรวจคีโตนในปัสสาวะใช้คัดกรองภาวะ

  • Diabetic ketoacidosis ในผู้ป่วยเบาหวานที่มีอินซูลินในร่างกายไม่เพียงพอใช้งาน
  • Alcoholic ketoacidosis ในผู้ป่วยติดเหล้า แต่หยุดดื่มกระทันหัน
  • Salicylate overdose ในผู้ที่สงสัยว่าจะรับประทานยาแอสไพรินเกินขนาด
  • Isopropyl alcohol ingestion ในผู้ที่สงสัยว่าจะดื่มน้ำยาทำความสะอาด หรือน้ำยาฆ่าเชื้อ ที่ใช้กับวัสดุภายนอกเข้าไป

คีโตนในปัสสาวะระดับน้อย ๆ ตั้งแต่ Trace ถึง +1 อาจพบได้ชั่วคราวในภาวะเหล่านี้

  1. อดอาหารนาน 12-18 ชั่วโมง
  2. อาเจียนหรือท้องเสียมาก
  3. น้ำหนักลดเร็ว
  4. ออกกำลังกายหนัก
  5. มีไข้สูง
  6. ระหว่างตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
  7. กินโปรตีนและไขมันมาก คาร์โบไฮเดรตน้อย (keto diet)
  8. หลังได้รับการดมยาสลบด้วยก๊าซอีเธอร์
  9. คนที่ติดเหล้า
  10. ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ
  11. โรคจิตเกี่ยวกับอาหาร เช่น Anorexia nervosa, Bulimia nervosa
  12. โรค Glycogen storage disease (Von Gierke’s disease)

ส่วนคีโตนในปัสสาวะตั้งแต่ +2 ขึ้นไป ต้องตรวจระดับคีโตนในเลือด ส่วนใหญ่เกิดจาก Diabetic ketoacidosis

ผลบวกลวง พบได้เมื่อใช้ยาเหล่านี้: Phenothiazine, Chloroform, Metformin, Captopril, Levodopa, Penicillamine, Valproic acid, Para-aminosalicylic acid (ยารักษาวัณโรค), Phenazopyrazine (pyridium), Vitamin C

ผลลบลวง พบได้เมื่อตั้งปัสสาวะทิ้งไว้นาน (คีโตนระเหยไป) หรือน้ำยาเป็นชนิดที่วัด acetoacetate ซึ่งจะให้ผลลบเมื่อมี beta-hydroxybutyrate มาก ๆ แต่พอรักษาภาวะ ketoacidosis ดีขึ้น ระดับคีโตนลดลง อัตราส่วนของ acetoacetate เพิ่มขึ้น คีโตนในปัสสาวะก็กลับมาบวกอีกครั้ง

บรรณานุกรม

  1. Bishnu Prasad Devkota. 2015. "Ketones." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Medscape. (3 กันยายน 2563).
  2. "Ketonuria." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Wikipedia. (3 กันยายน 2563).
  3. Colin Tidy. 2017. "Urine Ketones - Meanings and False Positives." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Patient. (3 กันยายน 2563).
  4. "Urine Part 7:- ketones, Ketone Bodies (Ketonuria)." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Labpedia.net. (3 กันยายน 2563).
  5. "Ketones in Urine (Ketonuria) – Clinical importance, How to perform test (Normal values) and interpretation." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา LaboratoryInfo. (3 กันยายน 2563).
  6. Anupama sapkota and Sagar Aryal. 2020. "Ketones in urine (ketonuria) and Ketones in urine test." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Microbe Notes. (3 กันยายน 2563).
  7. Jeff A. Simerville, et al. 2005. "Urinalysis: A Comprehensive Review." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา Am Fam Physician. 2005 Mar 15;71(6):1153-1162. (26 สิงหาคม 2563).
  8. "Urinalysis." [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา AACC (26 สิงหาคม 2563).